Узбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги низомий номидаги тошкент давлат педагогика университети оила щу+У+и асослари


Шариат быйича эр-хотин ыртасидаги муносабатлар


Download 0.5 Mb.
bet7/58
Sana02.11.2023
Hajmi0.5 Mb.
#1740124
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   58
Bog'liq
оила хукуки

Шариат быйича эр-хотин ыртасидаги муносабатлар

Эр-хотиннинг хукук ва мажбуриятлари шариат быйича белгиланган былиб, улар ыртасидаги хукук ий муносабатлар никох ащди тузилиб, келишилган калин ва ажратилган мащр берилгандан кейин бошланади.


Оиланинг тинчлиги, унинг фарогатли турмуши шу оиланинг бошида турган эр билан хотин орасидаги дыстона муносабатларга боглик.
“Юз бир щадис ва унинг шарщи” тыпламининг 21-моддаси изощида: “Турмуш дунёсида эрларнинг гайрати, тиришкоклиги накадар керак былса, хотинлари щам ышандок щаракат килишлари керак. Оила бошлиги былган эр бор кучи билан щаракат килиб, мол-мулк орттирса-ю, унинг топган молини хотин кыпайтиришга тиришмаса, балки керакмас ыринларга ишлатиб битирса, у оиланинг турмуши щеч олга кета олмас. Хотинлар эркакларнинг ярим кисми былгач, албатта, улар эрларининг турмушларига ёрдам бермоклари керак”3. Шариатда эр-хотинларнинг оиладаги хукук ва мажбуриятлари ишлаб чикилган. “Тугилган болаларнинг оталари болаларининг оналарини имконлари борича едириб-ичиришлари ва кийинтиришлари лозим” (Бакара, 233).
Эр оила бошлиги щисобланганлиги туфайли, оила таъминоти учун зарур былган моддий неъматларни ишлаб топиши лозим былган. Хотин эса оилада асосан уй-рызгор ишлари ва болалар тарбияси билан шугулланган. Шунинг учун оиланинг бошка аъзолари-хотиндан бошлаб, болаларгача оила бошлигига быйсуниб, ыз мажбуриятларини бажариб келганлар. Бу щолат уларнинг рызгорда баракали, тинч-тотув яшашларига асос солган.
Эрнинг хукук и быйича, агар эр калин ва мащр тылаган былса, хотин албатта унинг уйида яшаши лозим эди. Эри эр-хотинлик муносабатларига хиёнат килса щам на фукаролик, на жиноий жавобгарликка тортилмаган. Бу щол хотиннинг диний эътикодини щакоратлаш щисобланиб, у билан кыпол муносабатда былинганлигини билдирган. Хотин бирор жойга бориши лозим былса, албатта эридан рухсат олиши даркор эди. Эрнинг розили ва рухсатисиз хотин рыза тута олмайди, хожга бора олмайди.
Эр хотиннини моддий таъминлаши лозим эди. Агар эр уйда олти оидан ортик муддат былмаса-ю, хотинини моддий жищатдан таъминламаса, бу щолат хотинга эрининг никохидан ажралиши учун асос была олган.
Агар эрнинг биттадан ортик хотини былса, у щолда щар бир хотини учун алощида хона ажратиб, щовлига чикиш учун алощида йыл очиб бериш эрнинг бурчи былган. Унинг мулкидан щамма хотинлари баробар фойдаланишлари мумкин эди.
Хотинининг эридаги щаккига нисбатан мажбуриятлари кыпрокдир. Хотин албатта эрининг уйида яшаб, уйни озода ва тоза саклаб, рызгор ишларини бажариб, болаларини тарбиялаши лозим.
Никох ащди тузилгандан бошлаб эр-хотинлик муносабатига щиёнат килмаслиги даркор. Агар эр хотинга нисбатан зырлик, кыполлик килса, эрлик мажбуриятларини бажармаса, унга щиёнат килса, хотин эри билан яшашни рад этиши мумкин былган.
Хотин ыз зиммасидаги мажбуриятларни бажармаса, эри унга нисбатан жисмоний таъсир чораларини кыриши, хатто ажралиш масаласини кыйиши мумкин былган.
Агар эр хотинига тирикчилик учун етарли микдорда маблаг бермаса, у щолда хотини, козининг рухсати билан, эрининг номидан ва унинг жавобгарлиги билан карз олиши, уйга тегишли мулкдан айримларини сотиши мумкин былган.
Агар хотин эри олдидаги мажбуриятларини бажармаса, у щолда эри уни жазолаш, яъни уни зарар келтирмасдан уриш ва маълум муддат моддий таъминотдан мащрум килиш хукук ига эга былган.
Агар эр ёки хотиндан бири бошка динга кирса, яъни ислом динидан чикса, бундай щолда улар ыртасидаги никох муносабати тугатилиб, мавжуд былган щамма мажбуриятлар бекор килинган. Аммо динга нисбатан хиёнат эр томонидан содир этилган былса, у хотинига мащр беришдан ва идда вактида моддий таъминлашдан озод этилмаган.
Хотини ылимидан сынг, эр щамма вакт бошка аёлга уйланиши мумкин былган. Хотинга эса эри ылимидан сынг бошка шахсга факат идда муддати ытгандан сынгина турмушга чикиш рухсат берилган.
Шариат оилавий турмуш давомида эр-хотин томонидан топилган мулк уларнинг умумий мулки эканлигини тан олмаган, биргаликдаги турмуш давридаги мулк кимнинг маблагига олинган былса, ышаники щисобланган.

Download 0.5 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   58




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling