Узбекистон республикаси олий ва урта махсус таълим вазир


Download 1.37 Mb.
bet18/26
Sana17.06.2023
Hajmi1.37 Mb.
#1523803
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   26
Bog'liq
гулзода12

АЛИ ЦУШЧИ
Улугбек илмий мактабларининг атокли намояндаларидан бири, Улугбекнинг якин шогирди, машхур олим Аловиддин Ибн Мухаммад Али ^ушчи 1402 йилда Самаркандда тугилади. У бошлангич маълумотини Самаркандда олиб, 1414 йилда укишини давом эттиради. Уз маълумотини ошириш учун 1414 йилда Эронга, Кирмон шахрига жунайди ва у ерда уч йил табиий фанларни пухта урганади. Кирмон шахрида мадрасада таълим олади.
Али Кушчи 1417 йилда яна Самарканд шахрига кайтади. Бу вактда Самаркандда Улугбек мадрасаси курилмокда эди. Али ^ушчи Улугбек мадрасасида хам таълим олади, унинг мударислари Козизода Румий ва Еиёсиддин Коший эди. Али ^ушчи Улугбек мадрасасини битириб, шу мадрасада математика ва астрономиядан машгулотлар олиб боради ва узининг илмий ишларини давом эттиради. Куп утмай унинг шухрати Самарканд олимлари орасига таркалади.
Али Кушчи Хуросон, Хирот, Шаркий Туркистонга сафар килиб, у ердаги олимлар билан танишади, фан тараккиётини урганади.
Али Кушчи Туркияда олимлар, файласуфлар, шоирларни уз атрофига туплаб, илмий текшириш ишларини ривожлантиради. У Истамбулда математика, астраномия, фалсафа, мантик, адабиёт ва бошка фанларга оид асарлар ёзади. Али ^ушчи 21 ортик асарлар ёзган. У умрининг охиригача уз шогирдлари билан хамкорликда, куп олимларнинг асарларига шархлар ёзади ва бу асарлар Аё-Суфиё мадрасаси кутубхонасида сакланиб колган.
Али ^ушчининг айрим асарлари билан танишб утамиз.

  1. “Хисоб рисоласи”, бу асарни Али ^ушчи 1425 йилда Самаркандда форс-тожик тилида ёзган. Бу асар уч кисмдан иборат булиб, хиндлар арифметикаси (унлик санок системаси), астраномлар арифметикаси (олтмишлик санок системаси) ва геометриядан иборат. Бу асардан Урта Осиё мадрасаларидаг укув сифатидан фойдланилган.

Асарнинг кулёзмалари Тошкент, Душанбе, Лелинград, Истанбул, Оксфорд кутубхоналарида сакланмокда.


62




  1. “Касрлар хакида рисола” Касрларда багишланган бу асар 1430 йилда форс- тожик тилида ёзилган. Унда оддий ва унли касрлар хакида тулик маълумот берилган. Асарнинг ягона кул ёзмаси Лелинградда Шарк халклари кутубхонасида сакланмокда.

  2. “Китобул Мухаммадия” Бу асарнинг биринчи марта Али ^ушчи “Хисоб рисоласи” номи билан форс тожик тилида ёзган. Асар арифметика, алгебра, геометрия ва тригонометрияга оид булимларни уз ичига олади.

Шунингдек, Али ^ушчи ёзган “Астраномияга оид рисола” XV асрларда Урта Осиёда астраномия фаннинг кай даражада ривожланганини курсатади. Бу асар астраномиядан ёзилган энг мухим асар булиб, астраномиядан укиш китоби вазифасини хам утаган.
Али ^ушчи вафотидан сунг, XV-XVIII асрларда унинг шоигрдлари уз устозларининг илмий ишларини давом эттирадилар. Улар орасида Мирим Чалаби, Хусайн Биржандий, Баховаддин Омулий, Нажмиддин Алихон ва бошкалар бор. Улар Улугбек мактаби илмий ишлари ва астраномик жадвалларга шархлар ёзадилар, математикани укитиш методикасини мукаммалаштирдилар, математика ва астраномиядан янги дарслар ёздилар.
Yuqoridagi olimlar qatorida Muxammad ibn Muso Al - Xorazmiy aloxida o'rin tutadi .

Download 1.37 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   14   15   16   17   18   19   20   21   ...   26




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling