Uzbekiston respublikasi oliy va urta maxsus ta`lim vazirligi

0,05 0,Yu 0.20,20 MNz vosimi, MPa

2.25 — rasm. Ammiakning suvda eruvchanlik edotermalari.

Texnik ammiakli suv Davlat standarlariga muvofik ikki xil markada: A — (oliy va birinchi nav) — ishlab chikarish maksadlari va erkin savdo uchun xamda B - kishlok xujaligi uchun ishlab chikariladi. A marka uchun N1-13 ning eritmadagi ulunsh (25% dan kam emas) va uchmaydigan koldik mikdori (0,07 va 0,2% dan kun emasr me`yorlangandir; B markali maxsulot uchun — 2N2 mikdori 25% dan kam emas (yozgi davrlarda — 22%o dan kam emas), SO2 8 g/l dan kup emas va mis 10 mg/l dan kun bo`lmasligi kerak.
Ammiakli suv ustidagi bug` bosimi nisbatan kam (masalan, 25% NN) va 20°S dagi umumiy bosim -0,045 MPar bo`lganligi tufayli uni yoiik iulat tsisternalarda yoki 0,15-0,2 MPa bosimga muljallangan tsisternalarda saklanadi va tashiladi. 25% li ammiakli suvning 20°S xaroratdagi zichligi 907 kg/m ga tengdir. 25% li eritmaning muzlash xarorati —56°S ga, 22% li eritma uchun esa —33°S ga teng.
Ishchi xonalar xavosida ammiakning belgilangan me`erdan ortikcha bo`lishi yuqori nafas olish yo`llari va kuzning shillik iardalarini zararlaydi. Xddini sezish chegarasi 37 mg/m ga teng. Ishlab chikarish xonalari atmosferasidagi yo`l qo`yilishi mumkin bo`lgan kontsentratsiyasi — 20 mg/m ga teng. Tarkibida 15-28% (xajmiy) NN₃ bo`lgan ammiakning xavo bilan aralashmasi yongin uchun xavflidir. Suyuq. ammiak teriga sachraganda kuydiradi va tuzalishi g2iyin yara xosil kiladi.
g2attik amminlar (ammiakatlarr — ayrim kattik. tuzlarni (yoki ular suvli eritmalarini) suyuq yoki gaz xolatidagi ammiak bilan ta`sirlashishidan xosil bo`ladigan komileks kristall birikmalar k2rinishida bo`ladi. Ulardagi azot uch atom vodorod bilan boglangandir (N11;rr. Bu birikmalar amminokomilekslar deyiladi, aminobirikmalar (amidlarr dan farkdi ravishda, ulardagi azot aminogruiia N11:/ tarzida bo`ladi. Ammoniy nitrat asosida olingan ammiakatlar tarkibi R<sub>2</sub>N<sub>2</sub>O formulaga muvofik keladi; kal`tsiy va ammoniy nitratlari asosidagi ammiakatlar Sa(NO;)z*xNN₄NOz*11NNz*tN₂0 tarkibga egadir. Kattik. ammoniy nitrat —15 dan 25°S gacha xaroratda gaz xolatdagi ammiakni shiddatli biriktiradi va suyuq xolatga utadi — Dayvers suyuqligi deb ataladigan suyuqdikni xrsil kiladi. —]0°S xaroratda uning tarkibi NN₄ formulaga javob beradi. Xaroratning kutarilishi bilan ammiakning ajralishi kuzatiladi va 28°S xaroratda kattik; tuz NN₄NOz*NNz xrsil bo`ladi, u osonlik bilan ammiakni yukrtadi. O`g`it sifatida ishlatiladigan suyuq. Ammiakatlar-
NN<sub>2</sub>Oz ning ammiakli suvdagi eritmalari — ochik rangli eritmalar kurinishida bo`lib, zichligi ular tarkibiga bog`liq xolda 900-1250 kg/m chegarasida bo`ladi. Ammiakatlar ustidagi bug bosimi suyuq ammiakdagiga nisbatan anchagina past bo`ladi. nitratlardan tashkari ammoniy karbonatlari bo`lgan eritmalar karboammiakatlar deyiladi. ammiakatlarning kristallanish xarorati — ular tarkibidagi ammiak mikdorining ortishi va suv mikdorining kamayishi bilan pasayadi.
Keyingi paytlarda karbamid va ammiakli selitraning suvli eritmalari (KAS eritmalari) xammasidan xam ko`proq ishlatilmokda. Unga korroziya ingibitori sifatida xammasi bo`lib 0,5% ] NNz va 0,2% R₂O₂ ammoniy fosfatlari tarzida kushiladi. Ular, tarkibida 28, 30, 32 va 34% umumiy azot tutgan maxsulot sifatida ishlab chikariladi. Masalan, KAS-28 tarkibida 30,0% va 40,1% NN₄NO₂..( bo`lib, 15,6°Sdagi zichligi 1283 kg/m ga teng va —18°S xaroratda kristallanishi boshlanadi. KAS-32 tarkibida 36,4% (2N<sub>2</sub>)zSO va 43,3% NN<sub>4</sub>NO bo`lib, uning zichligi 1327 kg/m³ ga va kristallanish xarorati —2°S ga tengdir. Yongin uchui xavfsiz bo`lishi uchun KLS eritmalaridagi NN<sub>4</sub>NO<sub>z</sub> mikdorini 45% dan oshirilmasligi kerak.
KAS eritmalarining amminlar eritmalari va suyuq, ammiakdan avfzalligi shundaki, ular tarkibida oz mikdordagi uchuvchan ammiak bo`lganligi 21un azotning yukotilishi kuzatilmaydi. T T Tufayli ularni yuqori bosimga muljallanmagan va arzon uglerodli pulatlardan tayyorlangan iulat rezervuar va tsisternalarda saklash va tashish, ancha sodda usullarda tuprokka solish mumkin.
Nisbatan yukori kristallanish xaroratiga ega bo`lgan suyuq o`g`itlar mavsumiy xisoblanadi (ular 1 martdan 1 noyabrgacha ishlatiladi).