Uzbekiston respublikasi oliy va urta maxsus ta`lim vazirligi

2.6.2. Suyuq azotli o`g`itlar ishlab chiqarish
2.26 — rasmda gaz xolatdagi ammiakdan ammiakli suv olish sxemasi tasvirlangan. Gaz xolatdagi ammiak ortikcha 0,2 MPa bosimda ammiak sintezi tsexidan yoki suyuq. ammiak saqlagichidan yuboriladi. Shuningdek, tsisternalarga suyuq. ammiak tuldirishda ajraladigan gaz xolatdagi ammiakdan xam foydalanilishi mumkin. Ammiak tarelkali minoraga kaltyukcha orkali kiradi. Minoraning ostki kismi kuvurli issiklik almashtirgich kurinishiga ega; undan ammiakning erishi natijasida ajraladigan issiklikning anchagina kismi chiqarib yuboriladi. Issiqlik almashtirgich kuvurlari orkali sovituvchi suv yuradi, kuvurlar orasidagi bushlikda ammiakning suvli eritmasi tsirkulyatsiyalanadi, uning katlamlari orasidai gaz xolatdagi ammiak barbotajlanadi. Ammiakning tula yutilishi minoraning yukori kismidagi kaliokli tarelkalarda amalga oshadi. Minoraga kattiklik tuzlarining utirib qolishini oldini olish maksadida kimyoviy tozalangan suv beriladi. Ammiakli suv nasos yordamida ombor 5 ga yuboriladi.
Ammiak eritmasini saklashda urab turuvchi xavo issiqligi va kuyosh radiatsiyasi ta`sirida undan ma`lum mikdordagi ammiak ajralib chikadi, uni minora 3 da absorbtsiyalashga kaytariladi.
1 t NN₃ ni ammiakli suv tarzida ishlab chikarish uchun 3 Mt¹ kimyoviy tozalangan suv, 200 m³ aylanuvchi suv va 28,8 Mj elektroenergiya talab etiladi.
2.27 — rasmda ammiakatlar ishlab chikarish uchun kurilma sxemasi tasvirlangan. Asosiy jixozlari — suyuq o`g`itlar tayyorlanadigan reaktor 1 va tayyorlanadigan eritma u orkali tsirkulyatsiyalanadigan suvli sovutgich 4 dan iborat. Suvli sovutgichda o`g`it komponentlari eritilishidan xosil bo`ladigan issiklik ajratib olinadi va eritma xarorati 20-25°S darajasida ushlab turiladi.
Avtotsisternadan

2.20 — rasm. Ammiakli suv olish sxsmasi:
|ar; 2 — markazdai kochma nasoslar; 3 — m11I(r|ra; 5 — omb»|r; (r — gak.sht |;.|aia||;|a|r||.
Ammoniy nitrat asosidagi ammiakat tayyorlash uchun reaktorga dastlab belgilanmagan tarkibdagi ammiakat olish uchun kancha suv talab etilsa, shuncha suv tguldiriladi va u orkali 10-15% li ammiakli suv xosil bo`lguncha ammiak gazi utkaziladi. Yutilmagan ammiak skrubberda tutib krlinadi. Tsirkulyatsiyali ammiakli suvga muntazam ravishda NIF jixozidan keladigan ammoniy nitratning qaynok. 75-85% li eritmasi kushiladi. Belgilangan tarkibdagi eritma xosil bo`lgach, uni ombor 5 ga uzatiladi.

2.27 — rasm. Ammiakatlar ishlab chikarish sxemasi:
1 - reaktor; 2 - kattik. turishi kiritishi uchun chanenort; 3 - markazdan kochma nasoslarr; 4 -sovutgich; 5 - ombor; (r – gidrochatro).
Ammoniyli va kal`tsiyli selitralar asosidagi ammiakatlar olish uchun reaktorga ammoniy nitrat bilan bir vaktda 75-80% li kal`tsiy nitrat eritmasi yoki kristall maxsulot kiritiladi. Xuddi shunday tarzda karbamid tutgan suyuq o`g`itlar tayyorlanadi.
Tarkibida karbamid va ammoniy karbonat tutgan karboammiakatlar karbamid ishlab chikarish tsiklidan to`g`ridan-to`g`ri olinadi. Eritma tarkibida 19-28% (1\N2r2SO, 20-25% N1-13, 7-12% SOz bo`lishi kerak; undagi azotning umumiy mikdori 29% dan kam bo`lmaydi. Kattik. fazaning ajralish xarorati 10°S ni tashkil etadi. Ammiakatlar ishlab chik.arish uchun jixozlar zanglamaydigan iulatdan, alyuminiydan yoki ilastik massadan tayyorlanishi kerak.
KAS eritmalari — boshlangich komponentlarning turlari farklanadigan turli xil usullarda:

1. 
   donadorlangan karbamid va ammoniy nitratdan;
   
2. 
   suyuq oralik maxsulotlar (suyuqlanmalar) dan;
   
3. 
   integral sxema buyicha — karbamid suyuqlanmasidan va nitrat kislotani karbamid sintezida ta`sirlashmagan ammiak bilan neytrallanishidan xosil kilingan ammoniy nitrat suyuqlanmasidan olinadi.