Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги

12.3. Ravoq qurishning G‘iyosiddin Koshiy usuli 
Biz yuqorida bino tarhining miqyos to‘ri (modul tizimi)dan foydalanib 
ishlanish tartibini ko‘rib chiqdik. Endi me’morchilikda keng tarqalgan toq, ravoq 
va gumbazlarni ishlashda Markaziy Osiyo me’morlari qo‘llagan oddiy va eng oson 

---

166 
usullarga to‘xtaylik. Mirzo Ulug‘bek boshliq Samarqand "akademiyasi"ning yetuk 
ilmiy xodimi G‘iyosiddin Koshiyning "Hisob kaliti" asarining 9-bobi 
me’morchilik handasasiga bag‘ishlangan bo‘lib, unda toq, ravoq va gumbazlar 
shaklini chiqarishga doir besh xil uslubning bayoni va chizmalari keltirilgan. Bu 
uslublar biz yuqorida ko‘rib chiqqan ravoq chizishning ellips uslubidan keskin 
farq qilib, yagona handasaviy tamoyilga, ya’ni ravoqlar shakllarini ishlashda turli 
radiuslarda silliq tutashadigan ko‘p markazli aylana yoylaridan foydalanib 
chizishga asoslangandir. Koshiy ravoqlarni chizishda ikki, uch va to‘rt markazli 
aylanalardan foydalangan. Bu usullar asosida chizilgan ravoqlar 78 b-rasmda 
tasvir etilgan.
Mashhur olimlar B.N.Zasipkin, L.I.Rempel, G.A.Pugachenkova, 
P.SH.Zohidov, K.S.Kryukov, V.L.Voroninalar Markaziy Osiyo obidalariga xos 
o‘nlab gumbaz va ravoqlarning tuzulishini o‘rganib chiqib, G‘iyosiddin 
Koshiyning ravoq chizish usulini to‘g‘riligiga ishonch hosil qiladi. Qizig‘i 
shundaki, Koshiy ko‘rsatgan usullardan biri Samarqanddagi Amir Temurning 
jome masjidi peshtog‘iga ishlangan ravoq shaklini ishlashda ham qo‘llanilgan 
а 
b 
78-rasm. Ravoq qurishning G’iyosiddin 
Koshiy ko'rsatgan uslubi: a - Koshiy 
chizmasi (uch markazdan chizilgan ravoq);
b - Koshiy uslubida chizilgan ikki, uch va to'rt 
markazli ravoqlar.
 

---

167 
ekan. Uni ishlashda Koshiy usullaridan biri - uch markazli aylanalardan 
foydalanilgan. Demak, ushbu uslub me’morlarga Koshiygacha ancha oldin 
ma’lum bo‘lib me’morchilikda keng qo‘llanilib kelingan. Koshiy bayon etgan 
usullar bajarilishiga ko‘ra juda sodda bo‘lib, ulardan loyiha ishlarida 
foydalanishga qulay, qurilishda esa bu usullar pargor o‘rniga oddiy gazcho‘p va 
reja ipi yordamida bajarilgan.