Узбекистон республикаси урта махсус ва олий таълим вазирлиги


  13.4. O‘rta Osiyo me’moriy bezaklarining handasaviy


Download 6.71 Mb.
Pdf ko'rish
bet100/160
Sana21.07.2023
Hajmi6.71 Mb.
#1661574
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   160
Bog'liq
Arxitektura shakllarini uygunlashtirish va bezash

 


190 
13.4. O‘rta Osiyo me’moriy bezaklarining handasaviy
yaratilish qonuniyatlari 
Amaliyotda eng ko‘p tarqalgan girih 
naqshlarning handasaviy chizilish uslublari 
taniqli xalq ustasi Zokirxon 
Bositxonovning 2002 yilda o‘zbek tilida 
chop etilgan "Handasaviy naqsh 
(girih)larning yechimlari" nomli kitobida 
batafsil bayon qilingan. Shu bois biz bu 
masalaga alohida to‘xtab o‘tirmaymiz. 
Biroq, me’moriy bezaklarning handasaviy 
yasalish uslublarini o‘rta asr tarixiy asarlari 
("Muqaddima" va "Geometrik shakllarning nafisligi haqidagi ma’naviy go‘zal 
usullar")da keltirilgan misollar bilan taqqoslab o‘rgangan M.S.Bulatovning 
ishlariga nazar tashlaylik. U o‘sha asarlarni O‘rta Osiyo o‘rta asr naqqosh ustalari 
uchun nazariy asos bo‘lib xizmat qilganligini isbotlaydi. M.S.Bulatov X-XV 
asrlarda me’morlar bezaklarni chizishda quyidagi uslublarga asoslanganligini 
aniqlagan:
1) kvadratlar to‘ri asosida;
2) kvadrat va uning hosilalari asosida;
3) yarim kvadrat yoki ikkilanma kvadrat hosilalariga asoslangan holda;
4) teng yonli uchburchak va uning hosilalariga va uchburchak to‘riga 
asoslangan holda;
5) kvadrat va teng yonli uchburchakning qo‘shiluviga asoslangan holda;
6) nurli koordinatalar to‘riga asoslangan girihlar tarzida.
Quyidagi 89, 90, 91, 92 va 93-rasmlarda handasaviy yasalishi yuqorida 
M.S.Bulatov ko‘rsatgan usullarda chizilgan me’moriy ornamentlardan misollar 
keltirilgan. 90-rasmda chizilishi uchburchak to‘riga asoslanib simmetrik kom-
pozitsiyada ishlangan ornament ko‘rsatilgan bo‘lsa, 94-rasmda kvadrat to‘rdagi, 
95-rasmda esa kvadrat, beshburchakka va aylanaga asoslanib chizilgan va 93-
rasmda besh nurli koordinatada ishlangan ornamentlar ko‘rsatilgan.
93-rasm. Kvadrat va uning hosilasi 

Download 6.71 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   96   97   98   99   100   101   102   103   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling