В. А. Мирбобоев


ЦЕМЕНТАЦИЯЛАНАДИГАН КОНСГРУКЦИОН КАМ ЛЕГИРЛАНГАН ПУЛАТЛАР


Download 1.63 Mb.
bet76/121
Sana09.01.2023
Hajmi1.63 Mb.
#1085279
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   121
Bog'liq
Materialshunoslik (I.Nosirov) (1)

ЦЕМЕНТАЦИЯЛАНАДИГАН КОНСГРУКЦИОН КАМ ЛЕГИРЛАНГАН ПУЛАТЛАР

Легирловчи элементнинг пулат таркибидаги умумий миц- дорига караб, уларни учта синфга булиш мумкин: кам легир­ланган (умумий легирловчи элементлар микдори Q<5%), урта легирланган (Q-5—10% хамда юцори легирланган (Q> 10%) пулатлар.
Кам легирланган цементацияланадиган пулатларда одатда 0,1—0,3% углерод хамда 0,2—4,4% гача легирловчи элемент­лар булади. Бундай пулатларнинг устки цатлами углеуодга туйинтирилиб, сунгра термик ишлов берилади, бунда урта Кисмнинг кУШ0К ва пластиклиги сацлаб колинади. натижада етарли даражадагп юза каттпклигига эришилади (HRC = 58— 63) Демак, бундай пулатларнинг ишлай олиши юза ва урта. кисмнинг механик хоссалари нисбатига боглик булади. Машина воспталарининг урта кисмида окувчанлик чегарасидаги кучла­ниш ошиб борган сари ишлаш кобилиятп хам яхшиланиб бора­вер а ди.
Углерод ва легирловчи элементнинг микдори ошиб борган сари урта кисмнинг механик хоссалари хам ортиб боради (9-жадвал). Бундай пулатлар тоблангандан кейии 0; га караб, шартлп равишда икки синфга булинади: уртача мустахкамлик (oOi;) г?7700 МПа) ва юкори мустахкамлик (ао >700 МПа) га эга булган цементацияланадиган пулатлар. 15Х, 20Х, 15ХФ пу­латлар уртача мустахкамликка эга булган пулатларга мисол булади. Цементациялаб тоблангандан кейин бундай пулатлар­нинг урта кисмини мустахкамлиги хам ортади. Бу пулатларнинг тоблаш чукурлиги катта эмас, шунинг учун бундай пулатлар­дан кундаланг кесими унча катта булмаган машина всситалари. тайёрланади.

Бу турдаги ю^ори муста^камликка эга булган пулатлар бир неча легирловчи элементлар билан легирланади. Масалан, 12ХНЗА, 20ХНЗА, 20ХН4А пулатлардан юкори кучланишда ишлайдиган машина воситалари тайёрланади. Легирланган 18ХГТ, ЗОХГТ, 2ХГТ пулатлар 1\имматба.\о хром-никелли пу- латларнинг урнини босиши мумкин.
Легирланган пулатлар таркибидаги углероднинг ми^дори 0,35—0,5% атрофида, легирловчи элементларнинг умумий мшу- дори 5% дан ошмайди. Улар катта тезликда куч йуналишини узгартириб, зарб таъсири остида ишлайдиган машина восита- .ларини тайёрлаш учун ишлатилади. Бундай пулатларнинг окув- чанлик чегарасидаги кучланиши етарли даражада катта хамда етарли даражада цовушок булиши керак.
Пулатдаги легирловчи элементларнинг сони ва ми^дорлари 1\анча куп булса, тоблаш чукурлиги шунча катта булади. Заго- товканинг улчам ва массаси катта булса, уни тайёрлаш учун урта ёки юкори легирланган пулат ^улланилади. Пулатнинг таркибида никелдан бошка элементлар ^анча куп булса, мурт- лиги шунча. ошади. Бундай пулатларнинг механик хоссалари тоблангандан кейин бериладиган бушатиш температурасига богликдир.
Уртачг! кучланишда ишлайдиган машина воситалари ёки технологик ускуналарни тайёрлашда ЗОХ, 40Х, 45Х, 50Х каби хромли пулатлар ишлатилади. Бунда углероднинг микдори ор­тиб бориши билан пулатнинг муста^камлиги ортиб боради, лекин зарбий ^овушоцлик ёки пластиклик анча камаяди. Бун­дай пулатларни тоблаш чуцурлиги унча катта эмас (15— 25 мм), улар бушатишда муртликка мойил булиб, нисбатан арзон туради. Шу сабабли бундай пулатлар унча катта бул­маган машина воситаларини тайёрлашда ишлатилади. Бу пу- латларга цушимча равишда бор (0,0002—0,0058%) ва ванадий (0,1—0,2%) ^ушилса, механик хосса ва ^овушо^лиги сезиларли даражада ортади.
Пулат кам микдордаги куп элементлар билан легирланган- да таннархи арзон, жуда яхши механик хоссаларга эга мурак- каб легирланган пулатлар хосил булади. Масалан, хром-крем- ний-марганецли (30ХГСА, 35ХГСА) пулатлар. Бу пулатлар яхши папвандланади, кесиб ишланади ва пластик деформация- ланади, лекин тоблаш чукурлиги унча катта эмас (25—40 мм). Бундай пулатлар автомобиль ва кишлок хужалиги машина- ларини ишлаб чицаришда куплаб кулланилади.
Никель ва хром билан легирланган пулат (40ХН, 50ХН) лар етарли даражада юкори муста\камлик ва жуда яхши зарбий 1\овушо1углкка эга. Шунинг учун бундай пулатдан купинча ди­намик куч таъсирида ишлайдиган машина воситалари тайёрла­нади. Пулат таркибидаги никелнинг мицдори ^анча куп булса, тоблаш чукурлиги хам шунча катта булади. Шунинг учун йи- рик заготовкалар учун танланган пулат таркибида никелнинг 152
|Дпал. Баъзи цементацияланадиган пулатларнииг механик хоссалари ва термик ишлов 6ерИ1







pt. 11 м


Download 1.63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling