Va oliy nerv faoliyati

 
 
Nazorat savollari 
 
1.Fiziologiya fanlari klassifikasiyasi deganda nimani tushunasiz?. 
2. Umumiy va maxsus(xususiy) fiziologiya nimani o‗rganadi?. 
3. Yosh fiziologiyasi gigienasi, oliy nerv faoliyati va markaziy nerv tizimi 
fiziologiyasi fanining boshqa fanlar uchun axamiyati nimada?.
4.Fiziologiya fanining qanday tekshirish usullari mavjud ?. 
5.Fiziologiya faning XV1-XX asrlarda rivojlanish tarixini to‗g‗risida 
nimalarni bilasiz ?.

---

22 
6.Fiziologiya faning rivojlanishiga hissa qo‗shgan O‗zbekistonlik olimlarning 
qanday ishlarini bilasiz ?. 
 
XUJAYRA VA TO‘QIMALARNING TUZILISHI. A’ZOLAR HAQIDA 
MA’LUMOT. ODAM ORGANIZMI RIVOJLANISHINING UMUM 
BIOLO- GIK QONUNIYATLARI . HARAKAT APARATI 
FUNKSIYASINING YOSHGA XOS XUSUSIYATLARI VA GIGIYENASI. 
Hujayra xaqidagi ilm-sitologiya. Tirik organizm doimo o‗zgaruvchan, 
murakkab bir butun tizimni tashkil qiladi. Tirik odam organizmi hujayralar va 
hujayralararo moddalardan iborat. Hujayra–tirik organizmning elementar 
zarrachasi (1-rasm).U barcha o‗simlik va hayvonlar organizmlarining 
tuzilishi, taraqqiyoti, hayot va faoliyatining asosidir. Hujayralar shakli, 
kattaligi, ichki tuzilishi va faoliyati bo‗yicha xilma-xildir. 
Odam 
organizmida 
yassi, 
sharsimon, 
ovalsimon, 
kubsimon, 
prizmasimon, 
piramidasimon, 
yulduzsimon 
hujayralar 
uchraydi. 
Hujayralarning kattaligi bir necha mikrometrdan (kichiklimfosit) 200 
mikrometrgacha 
(tuxumhujayra) 
bo‗ladi. 
Hujayra 
tarkibiga 
oqsillar, 
uglevodlar, lipidlar, turli tuzlar, fermentlar va suv kiradi. Hujayra sitoplazma 
va o‗zak (yadro) dan tashkil topgan. 
Sitoplazma giolaplazma va unda joylashgan organella va kiritmalardan 
iborat. 
Organellalarga 
mitoxondriyalar, 
ichki 
to‗rsimon 
apparat, 
hujayramarkazi, donali va donasiz endoplazmatik to‗r, lizosoma va boshqalar 
kiradi. 
Endoplazmatik to‘r sisterna, qopcha va yassilashgan xaltachalardan hosil 
bo‗lib, yaxlit uzluksiz tarkibga ega. Ularning devorida mayda donachalar–
ribasomalar joylashadi. Endoplazmatik to‗rda oqsil sintezi ro‗y beradi, unda 
ribasomalar muhim rol o‗ynaydi. Hujayra ichi to‘rsimon apparati yoki Goldji 
kompleksi 
xaltachalar, 
pufakchalar, 
sisterna, 
naychalar, 
plastinkalar 
majmuasidan tashkil topgan bo‗lib,biologik membrana bilan chegaralangan. 

---

23