Va oliy nerv faoliyati

Qo‘zg‘alish irradiatsiyasi. Kuchli va uzoq, ta`sirotda markaziy nerv 
sistemasiga keluvchi impulslar shu reflektor markaz neyronlarinigina emas, boshqa 
nerv markazlarining neyronlarini ham qo‗zg‗ata oladi. Markaziy nerv sistemasida 
qo‗zg‗alishining shu tariqa tarqalishi irradiatsiya deb ataladi. 
Qo‗zg‗alishlarning tarqalishini yaqqol ko‗rsatish uchun quyidagi tajriba 
natijalarini keltiramiz. Mushukning miya stvolini qirqib, bosh miyaning 
yuqoriroqdagi bo‗limlari (masalan, katta yarimsharlar) pastroqdagi bo‗limlardan 
ajratib qo‗yilgach keyingi oyoq kaftiga kuchsiz ta`sirot berilsa, faqat shu oyoq 
boldir-panja bo‗g‗imidan bukiladi. Ta`sirotni kuchaytirish natijasida oyoq bundan 
tashqari, tizza bo‗g‗imidan ham bukiladi, ta`sirot yanada ko‗proq kuchaytirilganda 

---

186 
oyoq chanoq son bo‗g‗imidan ham bukiladi. Yanada kuchliroq ta`sirot berilsa, shu 
oyoqning yuqorida aytilgan bukish harakatlaridan tashqari qarama-qarshi 
tomondagi keyingi oyoq yoziladi. Ta`sirot kuchaytirilaversa, bir nomli tomonning 
oldingi oyog‗i yoziladi va nihoyat, simmetrik oldingi oyoq bukiladi. 
Nazorat savollari 
1.Refleks deganda nimani tushunasiz va uni kim birinchilardan bo‗lib etirof etgan 
?. 
2.Reflekslar muayyan akrga sabab bolishiga va javob reaksiyasining harakteriga 
qarab qanday turlarga bo‗linadi ?. 
3.Organizmdagi tizza refleksi nimadan iborat ?. 
4.Refleks duga (yoyi) qanday yullardan iborat ?. 
5.Reflektr reaksiyalar qachondan boshlab organizmda taraqqiy eta boshlaydi ?. 
6. Qanday nerv (asab) markazlarini bilasiz va ular organizmda qanday ahamiyatga 
ega?. 
7.Neyronlardagi quzg‗alishlar birinchi nerv hujayradan ikkinchisiga qanday o‗tadi 
?. 
8. Quzg‗alishlarning sekinroq o‗tishini tushuntirib bering ?. 
9.Nerv (asab) markazlar qanday hossalarga ega ?. 
10. Nerv markazlarining kislorodga bo‗lgan talabi qanday ?. 
11.Tormozlanishning qanday tirlari mavjud va o‗larning bir-biridan farqi 
nimada ?.