Va oliy nerv faoliyati

Somatik va Visseral sezuvchanlikning yarim sharlardagi vakilligi. Har bir 
yarim sharda somatik (teri va bo‗g‗im-muskul) va Visseral sezuvchanlik 
vakilligining ikki zonasi bor, bu zonalar shartli ravishda yarim sharlar 
po‗stlog‗ining I va II somatosensor zonalari deb ataladi. Yarim sharlar 
po‗stlog‗ining birinchi somatosensor zonasi orqadagi markaziy pushtada bo‗lib, 
ikkinchi zonaga qaraganda kattaroq. Gavdaning qarama-qarshi tomonidagi teri 
(taktil va temperatura), bo‗g‗im-muskul va Visseral Retseptorlarlar oladigan 
axborotni yetkazib beruvchi talamusning orqadagi ventral yadrosidan afferent 
impulslar birinchi somatosensor zonaga kiradi. 
Odam gavdasi turli qismlarining proektsiyalari shu zonada qanday 
joylashganligi 51-rasmda ko‗rsatilgan. Qo‗l panjasi retseptorlari, ovoz apparati va 
yuzning miya po‗stlog‗idagi vakilligi kattaroq maydonni, tana, son va boldirning 
vakilligi esa kichikroq maydonni egallallashi rasmdan ko‗rinib turibdi. 
Miya po‗stlog‗idagi proektsiya maydoni biron retseptorlar maydondan 
tasirotlarni qabul qilishda qatnashuvchi po‗stloq nerv hujayralarining soniga 
bog‗liq. Po‗stloqda nerv hujayralari qancha ko‗p bo‗lsa, periferik ta`sirotlar analizi 
o‗shancha ko‗proq differentsiallanadi. Visseral afferent sistemalar (hazm yo`li, 
chiqarish apparati, yurak-tomirlar sistemasi) retseptorlarining miya po‗stlog‗idagi 
proektsiyalari gavdaning tegishli qismlaridagi teri retseptorlarining vakilligi 
sohasida joylashgan. Ikkinchi somatosensor zona Roland egasining ostida bo‗lib, 
Silviy egatining yuqori chekkasiga yoyiladi; bu zonaga ham afferent impulslar 
talamusning orqadagi ventral yadrosidan keladi.
Ko‘ruv 
resseptsiyasining 
vakilligi. 
Ko‗ruv 
analizatorining 
miya 
po‗stlog‗idagi uchlari (ko‗ruv zonalari deb ataladi) ikkala yarim shardagi ensa 
bo‗laklarining ichki yuzasida pix egat va yondosh pushtalar sohasida joylashgan. 
Ko‗ruv zonalari ko‗z to‗r pardasining proektsiyasidan iborat. Bu sohaga afferent 
impulslar ko‗ruv yo‗lining uchinchi neyronlari joylashgan tashqi tizzasimon 
tanalardan keladi. 

---

253 
62-rasm. Odam gavdasidagi
turli qismlar proektsiyalarining katta
yarim sharlar po‘stlog‘idagi somatosensor 
zonada joylashuvi (U. Penfild bilan 
Rasmussendal).
1- jinsiy organlar; 2 - barmoqlar; 3 - 
oyoq tovoni; 4- boldir; 5-son; 6-tana; 7-
bo‘yin; 8 - bosh; 9-yelka; 10 - tirsak 
bo‘g‘imi; II - tirsak; 12 - bilak; 13 - kaft 
usti; 14 - qo‘l panjasi; 15 – qo‘l 
jimjilog‘i; 16 - nomsiz barmoq; 17 – o‘rta 
barmoq; 18 - ishora barmoq; 19 - bosh 
barmoq; 20 – ko‘z; 21 - burun; 12 - yuz 
(bet); 23 - yuqori lab; 24 - tishlar; 25-
pastki lab; 26 - tishlar. milklar va jag‘; 
27 - til; 28 - halqum (yutqin); 29 - ichki 
organlar. Gavda qismlarining kattaligi 
sensor vakillik kattaligiga mos keladi.