Variant-1 Iqtisodiy nochorlilc (bankrotlik)ni baholashning ob’ektiv zarurligi, uni tahlil qilish maqsadi va vazifalari

2. Vertikal tahlil – gorizontal tahlilni to‘ldiruvchi usul sifatida moliyaviy hisobot elementlari, moddalarining tarkibiy jihatlariga baho berishni xarakterlaydi. Ushbu jihatlarni moliyaviy hisobotlarning barcha shakllariga nisbatan qo‘llash mumkin. Umumiy tarkibda yakka birliklarning salmog‘i va ularning o‘zgarishlari asosida korxona moliyaviy holatini tashxislash yanada osonlashadi. Korxonani moliyaviy ahvolini anglash, bilishda asosiy jihatlar jami tarkibda birlik qatorlarni to‘g‘ri nisbatlashga qaratiladi.Uzoq muddatli va joriy aktivlar, kapital va majburiyatlar qatorida ayrim tarkib qatorlar salmog‘ini balans jamiga nisbatan va ushbu tarkibning jamlangan qatoriga nisbatan ham hisob-kitoblarni amalga oshirish mumkin. Bu tartib aktivlarning tarkibiy o‘zgarishlarini baholashga, aktivlar tarkibida alohida tarkiblar salmog‘ining o‘zgarishini, likvidlik va to‘lovga qobillik ko‘rsatkichlari ta’sirini to‘g‘ri baholashga imkon beradi. Ya’ni tarkibiy o‘zgarishlarni amalga oshirish orqali moliyaviy holatni yaxshilash chora-tadbirlarini ko‘rish mumkin.Vertikal tahlil gorizontal tahlil asosidagina bir butunlikka erishadi. Shu sababli ularni doimo birgalikda va umumiylikda foydalanish kuzatiladi. Ularni bir-biridan holi tarzda qo‘llash orqali tahlilning to‘liqligini ta’minlab bo‘lmaydi.Uzoq muddatli va joriy aktivlarning jami aktivlar tarkibidagi salmog‘i quyidagi bog‘lanishlar orqali topiladi. Balans moddalarining nisbiy ifodalari Aniqlanish tartibi Buxgalteriya balansi satri bo‘yicha hisob-kitobi Uzoq muddatli aktivlarning jami aktivlar tarkibidagi salmog‘I UMA/BJ*100 Satr130/Satr400*100 Joriy aktivlarning jami aktivlar tarkibidagi salmog‘I JA/BJ*100 Satr390/Satr400*100 Joriy aktivlar tarkibida TMZ salmog‘I TMZ/JA*(JA/BJ*100) Satr140/Satr390*(Satr390/Satr400*100) Joriy aktivlar tarkibida debitorlik majburiyatlari salmog‘I DM/JA*(JA/BJ*100) Satr210/Satr390*(Satr390/Satr400*100) Joriy aktivlar tarkibida pul mablag‘lari salmog‘I PM/JA*(JA/BJ*100) Satr320/Satr390*(Satr390/Satr400*100) O‘z mablag‘lar manbasining jami manbalar tarkibidagi salmog‘I O‘MM/JM*10 Satr480/Satr780*100 Majburiyatlarning jami manbalar tarkibidagi salmog‘I M/JM*100 Satr770/Satr780*100 Majburiyatlar tarkibida uzoq muddatli majburiyatlar salmog‘I UMM/M*(M/JM*100) Satr490/Satr780*(Satr770/Satr780*100) Majburiyatlar tarkibida joriy majburiyatlar salmog‘I JM/M*(M/JM*100) Satr600/Satr780*(Satr770/Satr780*100)Balans moddalarining jamlangan qatorlar bo‘yicha tarkibiy salmog‘ini o‘rganish inflyatsiya ta’siri, shuningdek‚ baho o‘zgarishlarining mulk qiymatiga ta’sirini to‘g‘ri baholashga ham imkon beradi. Masalan, balans jamida o‘z mablag‘lari manbasi qiymat ifodada ta’minot bo‘yicha aniq holatni ifoda etmaydi. Agar uning balans jamiga nisbatan nisbiy ifodasi aniqlansa korxonaning moliyaviy ta’minotida mustaqillik, qaramlik darajasini yaqqol anglash mumkin.