Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

 
Nazorat savoll ar: 
1. “Ijti moi y soha”t ushunchasi ni izohl ang.
2. Ijti moi y menej ment ning tizi mi qanday o mi llar bil an xarakt erl anadi ? 
3. Ki chi k t adbir korli k va ijti moi y menej ment haqi da so’zl ang.
4. Kor por ati vli k va ijti moi y menej ment ni ng o’zar o al oqasi qanday?.
1
Kari mov I. A. Bi zni ng yo’limi z – de mokr ati k i sl ohotl ar ni c huqurl ashtirish va moder nizasi ya j arayonl ari ni i zchil 
davo m ettirish yo’li dir. Pr ezi dent Isl o m Kari movni ng O’ zbeki st on Res publi kasi Konstit utsi yasi 19 yilli gi ga 
bag’ishl angan tant anali mar osimdagi ma’ruzasi. Xal q so’zi, 08. 12. 2011 yil, 238-son.

---

38 
6- mavzu. Ijti moi y menej me nt ni ng qonunl ari va ta moyill ari. 
Rej a: 
1. 1. Ijti moi y ti zi mlarni ng t url ari. 
1. 2. Ijti moi y me nej me nt mua mmol ari. 
1. 3. Ijti moi y me nej me nt ni ng asosi y qonunl ari. 
Tayanch i boral ar:  ijti moi y ti zi mlar, genezi s, usuknal ar yi g’i ndisi, t exnol ogi k 
tizi m, axbor ot t exnol ogi yal ar, usl ubi y t adqi qot, ijti moi y menej ment t a moyill ari, 
ijti moi y menej ment qonunl ari, ijti moi y menej ment qonuni yatl ari.
6. 1. Ijti moi y ti zi mlarni ng t url ari. 
Dastl abki qarashda ijti moi y ti zi mlar ni shartli ravi shda quyi dagi t url ar ga 
ajratish mu mki n: ijtimoi y-si yosi y (si yosiy parti yal ar, j a moat har akatl ari va h. k. ), 
ijti moi y- madani y (ij odi y, il miy xa mj a mi yatlar va h. k.), ijti moi y va i qtisodi y.
Ijti moi y ti zi m i qtisodi y ti zi m bil an bir qat or da i nson r esursl ari dan 
foydal ani sh, j a mi yat a`zol ari ga qanday yashash daraj asi t aqdi m etil gani, 
ja mi yat ni ng ij odi y kuchl ari qay yo`si nda amal ga oshirishi bil an xar akt erl anadi.
Ja mi yat hayoti ni ng t urli t ashkil otl ari orasi dagi far q-l ar ni na moyon qilishni ng 
eng yaxshi usuli - ular i ndi vi dl ar ga i shl ab chi qarish o mill ari ni egall ash va a mal ga 
oshirishl ari uchun beradi gan er ki nli k darajasi ni solishtirish.
Har qanday ti zi m ele mentl ar yi g’i ndisi dir. el e ment - har doi m ti zi mni ng 
t uzil mavi y qi s mi ( masal an, kor xona - birlashgan i shl ab chi qarish ti zi mi el e menti, 
shu bil an bir ga korxonani ng o` zi el e mentl ar ni ng - t sexl ar va xi z matl ar ni ng 
mur akkab yi g’i ndisi ni tashkil etadi). 
Bos hqar uvchi va boshqaril uvchi ti zi mchal ar. Har bir ijti moi y ti zi m o` zar o 
bog’li q must aqil i kki tizi mchadan i borat: boshqaruvchi va boshqaril uvchi. Moddi y 
va ma` navi y ne` mat lar yaratish yoki xiz matl ar ko`rsatish jarayoni ni bevosit a 
ta` mi n-l ovchi barcha el e mentl ar boshqariluvchi ti zi mchaga kiradi. Bosh- qar uvchi 
tizi mchaga boshqar uv ti zi mi da band bo`lgan oda ml ar j a moasiga maqsadli t a`sir 
etish, ya` ni boshqarish j arayoni ni t a` mi nl ovchi barcha el e mentl ar kiradi. 
Bos hqar uvni ng t ashkili y t uzul masi boshqar uvchi ti zi mni ng asosi y el e menti 
hi sobl anadi.
Ayti b o`til gan ti zi mchal ar dan har biri o`z hususi yatl ar ga ega. Ijti moi y ti zi mda 
va uni ng yiri k qi s mlari da ( boshqar uvchi va boshqaril uvchi ti zi mchal ar da) o` zi ga 
xos ki chi k daraj adagi ti zi m-l ar ni t ashkil et uvchi el e mentl ar gur uhl ari ko`ri nadi: 
texni k, texnol ogi k, tashkili y, i qtisodi y va ijti moi y.
Texni k tizi m t urli al ohi da uskunal ar yi g’i ndisi dan i borat bo`l gan al ohi da 
texni k vosit al ar ni ng biri kmasi dan i borat. Mas al an, ijti moi y i qtisodi y ti zi mlar da u 
kor xona, t ashkil ot, sohani ng i shl ab chi qarish quvvati ni if odal aydi. Uni ng 
yor da mi da oda ml ar moddi y i shl ab qi karish j arayoni da bel gilangan sifat da va 
ma`l u m mi qdor da mahsul ot ishl ab chi qarishl ari mu mki n.
Texnol ogi k ti zi m moddi y yoki ma` navi y i shl ab chi qarish- ni ng bosqi chl ar va 
jarayonl ar bo`li nishiga asosl anadi. Mazkur ti zi m moddi y yoki ma` navi y i shl ab 
chi qarish j arayoni va ul ar ni boshqarishda operatsi yal ar ket ma-ketli gi ni ani ql ovchi 
qoi da va me` yorl ar yig’i ndisi dan i borat.

---

39 
Tashkili y ti zi m 
boshqar uv t uzul masi,
mos kel uvchi
hol atl ar va 
i nstrukt si yal ar ni i shlab chi qi sh yor da mi da t exni k vosit al ar, mehnat qur oll ari, 
axbor ot, maydonl ar va mehnat resursl ari dan oqil ona foydal ani sh i mkoni ni beradi. 
Iqtisodi y tizi m ho`j alik va moli yavi y j arayonl ar va al oqal ar birli gi ni bil diradi.
Ijti moi y ti zi m odaml ar va ijti moi y gur uhl ar ni ng bir gali kdagi faoli yati 
natijasi da hosil bo`ladi gan ijti moi y munosabatlar yi g’i ndisidan i borat. Aynan 
ijti moi y ti zi m i qtisodi y ti zi m bil an bi rgali kda moddi y va ma` navi y i shl ab 
chi qarish, j a mi yat siyosati maqsadl ari ni ani ql aydi, ul ar ni t ashkil etish t a moyill ari 
va usull ari ni shakll antiradi.
Bar cha ti zi mlar - t exni k, t exnol ogi k, t ashkili y, i qtisodi y va ijtimoi y - o` zar o 
bog’li q. O` zi ni ng birgali gi bilan ul ar yagona or gani z mni t ashkil qil adi. Bunda 
texni k, t exnol ogi k va t ashkili y ti zi mlar birgali kda boshqar uvni ng t ashkili y - t exni k 
t omoni ni, i qtisodi y va ijti moi y ti zi m esa ijti moi y - i qtisodi y t omoni ni t a` mi nl aydi 
va xarakt erl aydi.