Vazirligi samarqand davlat

Adabiyotlar:

1. 
   Abduazizov A. Tilshunoslik nazariyasiga kirish. – Toshkent: Sharq, 2010. –B.33-40.
   
2. 
   Azizov O. Tilshunoslikka kirish. –Toshkent: O‗qituvchi, 1995. –B.32-37.
   
3. 
   Sodiqov A., Abduazizov A., Irisqulov M. Tilshunoslikka kirish. –Toshkent: O‗qituvchi, 1981. –B.47-52
   

Quyidagi fikrlarga e‟tibor bering.

Tilning sistemaliligi olamning, obyektiv borliqning sistemaliligidan kelib chiqdi.(V.M. Solntsev).
Bizni qurshab turgan muhit (bu ham moddiy, ham ma`naviy) o`zaro ajralgan alohida-alohida predmet, hodisa, jarayonlardan tashkil topgan emas, balki o`zaro bog`langan obyektlar yig„indisidan tashkil topgan bo`lib, bir butun, sistem tuzilmaning ma`lum bir turidir. (V. G. Afanasyev).
Har qanday til hodisasini o‗rganishda barcha til materiallari yig‘indisini hisobga olgan holdagina munosabatda bo‗lish zarur, faqat shu yo‗l bilan til hodisalari o‗rtasidagi sabab bog‘lanishlarini bilishga o‗tish mumkin. (G.Raul).
Tizim tilning sinxron holati uchun xarakterli. Tizimning barcha a‘zolari tenglikka ega. Struktura deganda tizim a‘zolarining munosabat tiplari tushuniladi. Til g‗oyalarni ifodalovchi belgilar tizimidir. (F.de Sosyur).
Tizim o‗zaro munosabatda bo‗lgan elementlardan tashkil topgan bir butunlikdir. (A.Bertalanfi)
Til sathi til sistemasining u bilan bir xilda nomlanuvchi birliklarga ega bo‗lgan qismidir. (Yu. Stepanov).
―Tilga sistema sifatida yondashuv Ferdinand de Sossyurdan yoki XX asr boshlaridan amal qila boshladi‖ tipidagi gaplarning hammasi soxtadir. Chunki tilga antik davrda ham sistema sifatida qaralgan. Sistemani idrok etmasdan turib esa o‗rganishga kirishilmaydi. Jahon tilshunosligi tarixida tilga sistema sifatida qaramay turib amalga amalga oshirilgan birorta tadqiqot yo‗q. Ularning hammasida ―Biz tilga sistema sifatida yondashib turib tadqiqot olb bordik‖, –degan gap –fikr aytilmagan, xolos. (Yo. Tojiyev) Paradigma (yun. – misol, namuna). Til birliklari, grammatik shakllarning umumiy ma‘nosiga ko‗ra birlashuvchi, xususiy ma‘nosiga ko‗ra farqlanuvchi tizimi. Mas, fe‘lning shaxs-son paradigmasi; otning kelishik paradigmasi va b.
(A.Hojiev)
Sintagma (yun. – birlashgan narsa). Nutqning mazmun va ritmo-melodik jihatdan bir butunlikni tashkil etuvchi semantik- sintaktik birligi. (A.Hojiev)
Til sistemasi deb, til obyektlari joylanishining va tashkil qilinishining umumiy prinsiplari tushuniladi. Til strukturasi tushunchasi sistema tuzulishining faqat bir tomonini xarakterlaydi, ya‘ni u ―nisbiy, ma‘lumot qolipidir‖. (E.Begmatov).

2.