«veterinariya sanitariya ekspertizasi» kafedrasi “tasdiqlayman”

3-jadval Sut navini fizik-kimyoviy ko'rsatkichlar bo'yicha aniqlash

Ko‘rsatkichi	Sut navlari uchun norma
	Oliy nav	Birinchi nav	Ikkinchi nav
Umumiy oqsil miqdori, %	2,8 dan past emas
Kislotaligi, °Т	Не ниже 16,0 и не выше 18,0	16,0 dan past emas va 18,0 dan balan emas	16,0 dan past emas va 21,0 dan baland emas
Tozalik guruhi, past emas1	1	1	2
Zichlik, kg/m3	1028,0	1027,0	1027,0
Muzlash nuqtasi, °S	Minus 0,520 dan baland emas

Xar xil xayvonlar sutining farqi. Xar xil xayvonlar sutining umumiy tomonlari xam bor, lekin xdr kaysi aloxida sut emizuvchilarning suti boshqa turdagidan fark kiladi. Farqi shundan iboratki, birinchidan mikdori bir xil emas, ikkinchidan komponenta har xil, uchinchidan eritmada har xil darajadagi ajralish (disperstligi bir xil emas) bor. Eng kup tar kalgan ozik-ovkat mahsuloti sigirning suti hisoblanadi. Bu sut uzining tabiatiga kura ok yoki sargish ok suyukdik bulib, uziga xos hidga va kisman shirinrok ta’mga ega. Sutning tarkibida kuruk modda 11,9-12,0 %, yog 3,2-4,0, kazein 2,5-3,0% va xokazo bor. Ertalabki sogilgan sut, kechkisiga nisbatan yog‘lirok buladi. Sutning tarkibiga hamda fizikaviy va kimyoviy xususiyatlariga har xildagi juda kup omillar ta’sir kiladi. Bularga mollarning zoti, yashash sharoiti va oziqlanishi, sut hosil kilayotgan organizmning fiziologik xdlati va boshqalar kiradi.
Echki suti. Echki kishiga birinchilar katorida urgangan xonaki hayvon hisoblanadi. Xozirgi vaktda jahonda urtacha 400 mln. Echki mavjud (1983). Butun dunyoda ishlab chikarilayoggan sutning 3% ni echki suti tashkil kiladi. Echkichilik Shveysariya, Uzbekistan, Fransiya, Yangi Zelandiya va boshqa kupgina mamlakatlar chorvachiligida kurinarli urinni egallaydi. Echki bir yilda uz ogirligiga nisbatan 13-15 barobar, ayrim paytda 20 marta kuprok sut beradi. Echki tukkandan keyin birinchi kunda ogiz sutining tarkibida kuruk modda 20%, oksil 8,4% buladi, uch kundan keyin kuruk modda 15,5% gacha, oksil 44%gacha kamayadi. Echki suti uzining tarkibiga kura sigir sutiga yakin. Echki sutining ta’mi shirinrok, xushbuy bulib, tashki hidlar bulmaydi. Echki sutining kimyoviy tarkibi va fizikaviy xususiyatlari 17-jadvalda berilgan.
Qo’y suti. Qo’yning sut berish muddati 5-7 oy davom etadi. Qo’y suti uziga xos xdsga, ta’mga ega bulib, rangi ok yoki okish sargish buladi. Qo’y sutida 6 % oksil, shundan kazein 80 %ni va 20 %ni zardob oksili tashkil etadi