Vii bob. Yuqori qovushqoqli va yuqori qoòuvchan nefò va nefò mahsuloòlarini quvurlar orqali haydash

7.3. Yuqori qovushqoqli neft va neft mahsulotlarini
suv bilan haydash (gidrotransport)
Yuqori qovushqoqli neft yoki uning mahsulotlarini suv bi-
lan birgalikda haydash samarali usullardan biri hisoblanadi. Suv
bilan haydashning bir nechta varianti ma’lum bo‘lib, ulardan
biri quyidagicha:

---

58
Yuqori qovushqoqli neft yoki neft mahsuloti suv bilan bir-
galikda ichki yuzasida spiral ko‘rinishdagi ariqchasi bo‘lgan quvurga
haydaladi. Spiral ko‘rinishdagi ariqcha suv va neft aralashmasini
aylanma ko‘rinishda oqishini ta’minlaydi. Natijada markazdan
qochma kuchlar hosil bo‘lib, suvlar (og‘irligi neftga nisbatan
katta bo‘lganligi sababli) quvurning devori tomon intiladi (siljiydi).
Yuqori qovushqoqli neft oqimi esa quvur markazida qoladi.
Natijada neft oqimining tashqi yuzasida suv halqasi hosil bo‘ladi
(20- rasm).
20- rasm. Spiral ko‘rinishdagi ariqchasi bo‘lgan quvurda
suv va neftning oqish holati chizmasi:
1– quvur; 2– quvur ichidagi spiral ko‘rinishidagi ariqcha;
3– suv oqimi; 4– neft oqimi.
Yuqori qovushqoqli neft oqimi quvur devoriga ishqalanmas-
dan suv halqasi ichida kerakli manzilga oqib boradi. Suv halqasi
qovushqoqligining kichik bo‘lishi ishqalanishdagi umumiy
bosimning yo‘qolishini kamaytiradi.
Bu usul yordamida qovushqoqligi suvnikidan kichik bo‘lgan
neft va uning mahsulotlarini haydash mumkin. Spiral ko‘rinishdagi
ariqchasi bo‘lgan quvurlarni tayyorlash qiyin va qimmatligi bu
usulni keng miqyosda qo‘llash imkonini bermaydi.
Gidrotransport (suv bilan haydash)ning ikkinchi usuli: neft
yoki neft mahsulotlarining suvda emulsiya aralashmasini hosil qilish
va emulsiya aralashmasini quvurga haydash.
Bu holatda yuqori qovushqoqli neft zarrachalarining tashqi
yuzalari suv pardasi bilan o‘ralgan bo‘lib, zarrachalar quvur
devoriga ishqalanmay suv pardasi ichida harakatlanadi, ya’ni
ishqalanishdagi bosim yo‘qotilishining oldi olinadi. Emulsiya hosil
bo‘lish sharoitini yaxshilash va uning turg‘unligini oshirish uchun

---

59
neft-suv aralashmasi tarkibiga sirti faol moddalar (PAV)
qo‘shiladi. Bu moddalar quvurning ichki yuzasining ho‘llanishini
yaxshilab, haydashda bosimning yo‘qolish tezligini kamaytiradi.