X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Ekish muddati. Tuproq 20 sm chuqurlikda harorati 13-14 °C 
bo'lganda maqbul deb hisoblanadi. O'zbekistonda jut may oyining 
birinchi o'n kunligida ekiladi va 25 maygacha ekish mumkin.
Urug' olish uchun jut ertaroq ekiladi, aksincha u yetilmay qoladi. 
Ekishdan oldin urug' 7-10 kun quyoshda qizdiriladi va ildiz chirishiga 
qarshi fungitsidlar bilan ishlov beriladi.
Jut qo'sh qatorlab ekiladi. Qo'sh qatorlarning orasi 48 sm, 
qatorlaming orasi 12 sm boidadi. Unumdor tuproqlarda qo'sh uch 
qatorli qilib ekiladi, qo'sh qatorlaming orasi 50 sm va qatorlaming 
orasi 10 sm. Toshkent viloyatida qo'sh qatorlab ekiiganda poya 
balandligi 199 sm, poya hosili 109,1 s/ga, qo'sh uch qatorlab 
ekiiganda, tegishlicha 187 sm va 167,3 s/ga. Urug' olish uchun jut bir 
qatorlab, qator orasi 50-60 sm qilib ekiladi. Ekish me‟yori qo'sh 
qatorlab ekiiganda 6-8, uch qatorlab ekiiganda 8-10 va bir qatorlab 
ekiiganda 5-6 kg/ga. Ekish chuqurligi 3-4 sm.
Amal davrida qator orasiga ishlov beriladi, begona o'tlar 
yo'qotiladi, sug'oriladi, qo'shimcha oziqlantiriladi, qatqaloqqa qarshi 
choralar ko'riladi. Amal davrida ekinzor toza, namli, yumshoq holatda 
saqlanadi. Amal davrida 4-5 marotaba kultivatsiya, 2-3 chopiq 
o'tkaziladi.
Maysalanish davridan boshlab qator oralariga ishlov beriladi. 
Poya balandligi 30-40 sm ga yetganda, yagana qilinadi, o'simlik orasi 
2-3 sm boiadi. Urugiik uchun yagana qilinganda, o'simliklar- ning 
orasi 8-10 sm boiadi.
Toshkent viloyatida amal davrida 6-8 marotaba sug'oriladi, 
me‟yori 800-1000 m
3
/ga. Birinchi sug'orish maysalashdan 12-15 kun 
o‟tganda amal qilinadi, keyingi sug'orishlar har 15 kunda o'tkaziladi, 
iyul-avgust oylarida har 8-10 kunda sug'oriladi. Tola hosilini yig'ishga 
5-7 kun qolganda oxirgi suv beriladi, urug'lik uchun-ko'saklar toia 
shakllanganda to'xtatiladi.
Poyaning pastki ko'saklari 75% o'sirnlikda yetilganda poyalar 
o'riladi, qalinligi 15-20 sm bogiamlarga o'rilgan poyalar bog'-
375

---

lanadi va vertikal ravishda saqlab quritiladi. Urug„ MK-1,5, MK-6 
rusumli texnikada yanchiladi.
Tola olish uchun jut birinchi pastki ko„sak shakllanganda yig„iladi. 
Poya po„stlog„idan tolani ajratib olish uchun o'rilgan poyalar maxsus 
mashinadan o'tkaziladi. Bu mashinalarda poyalar eziladi, tola 
po„stlog„idan ajraladi, so'ngra tola quritiladi va zavod- larga 
topshiriladi.
Zavodga topshirilgan jutning quruq poyalari sovuq suvda 
saqlanadi. Ivitilgan poyalar maxsus texnikadan o'tkaziladi, bunda tola 
po„stlog„idan ajratiladi.
Hindistonda jut asosiy texnik ekin bo'lib shimoliy-sharqiy 
shtatlarida keng tarqalgan, o'rtacha 13,0 s/ga hosil olinadi. Ekin 
maydonning 75% ertapishar C. Capsularis L. turining navlari egallaydi. 
Ertapishar naviaming tola sifati yuqori bo'ladi. Jut allyuvia! tuproqlarda 
ekiladi. Jutning ayrim navlari kam sho'rlangan tuproqlarda ham 
yetishtiriladi.
38
Hindistonda jut sholi, bug'doy, tamaki, афа va sabzavotlardan 
bo'shagan maydonlarga ekiladi. Ekish me‟yori 10-11 kg/ga. Maysa
4- 
7 kunda yer yuzida ko'rinadi. Yaganada o'simliklaming orasi 20x10 
sm qilib qoldiriladi.
42-rasm: 1-jut;
2-dag'al kanop.