X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Zea
avlodi yagona tur - Zea mays L.
madaniy makkajo'xori 
hisoblanadi, bu turdagi o„simlik diploid xromosomaga ega (2n-20).
Shulardan 0„zbekistonda ko„p tarqalgani quyidagilar:
1
. 
Z. mays, ssp indurata 
-
kremnistaya. Endospermaning tashqi 
qobug i shishasimon, shoxli (kraxmal donachalarini oralig„i zich protein 
bilan to'lgan), o„rta qismi yumshoq unsimon. Seleksion navlaridan 
ko„kat uchun “0„zbekiston 100”, “Kremnistaya”, “Q„zROS” ekiladi.
129 

---

2. Z. 
mays, ssp indentata
- tishsimon makkajo'xori. Donni endosperm 
i faqat yon tomonida rivojlangan shishasimon, shoxsimon, qolgan 
bolagida g„ovakli, unsimon, don tishsimon, uchki qismi va o'rtasi 
unsimon endosperm bilan tolgan.
“0„zbekiston tishsimon” navi va duragaylari: “Vatan”, “0„zbekiston 
601 ESV”, “0„zbekiston 306 AMV”, “Dneprovskiy 70T” va boshqalar.
3. Z. 
mays ssp. amylacea -
serkraxmal makkajo„xori. Yumshoq donli, 
sirti xira, ichi unsimon endosperm bilan to„la, oldingilarga qaraganda 
tashqi ko„rinishi yaltiroq emas. Issiqsevar boshqalarga qaraganda, 
respubiikamizda tezpishar “Koreyskie” mahaliy navi tarqalgan.
4. Z 
mays orizoides Golodk. -
bodroqlanadigan makkajo„xori donini 
endospermasi 
zich, 
shoxsimon, 
asosan 
burchaksimon 
kraxmal 
donachalaridan iborat, doni mayda, qizdirganda bodroqlanadi.
Respubiikamizda - mahalliy bodroq, shoxsimon navlari bor. 
Respublikada keyingi navlar kam yoki umuman tarqalmagan (10- rasm).
BiologiyasL
Makkajo„xori tashqi muhit sharoitlariga ularning 
o„zgaruvchanligiga chidamli va tez moslashadigan o„simlikdir. 
Makkajo„xorining o„sib rivojlanishi uchun tashqi sharoit, ekologik 
xususiyatlariga, turlaming uzoq davom etishida, suvga bo„lgan talabi, 
tuproq harorati va havo harorati, yorug„lik, oziqa unsurlari bilan 
ta‟minlanganligiga, o„simlikning boshqa ekinlar bilan aloqasi va 
boshqalarga bog„liq.