X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Tashqi muhit sharoitiga talabi 
Suvga talabi
0„sib rivojlanish davrida makkajo„xori ko„p suv talab 
qiladi. Yaxshi rivojlangan makkajo„xori muqobil me‟yorda suv bilan 
ta‟minlanganda bir kunda 4 litr suv bug„lantirar ekan. Tuproqda suv 
miqdori 9,5% past bo„lsa o„simlik o„sishdan to„xtaydi, 6,7% so„liy 
boshlaydi. Suvni barglari orqali sarflaydi. Transpiransiya koeffitsiyenti 
230-250 (370) va ortiq.
Yorug„likka talabi.
Yorug„likning makkajo„xori o„sishi va ri-
vojlanishiga, fotosintez jarayoniga, hosil a‟zolarining shakllanishiga va 
hosildorlikning oshishiga ta‟siri katta. Yorugiik xlorofill
130 

---

yaratishda xizmat qiladi, chunki bargda xlorofdl bo„lmasa fotosintez 
jarayoni kechmaydi. Makkajo'xori yorugiik energiyasining ko„p 
miqdorini o'zlashtiradi, natijada bargning rivojlanishiga yordam beradi.
Barg.
0„simlikning eng zarur qismi, barg yordamida quyosh 
energiyasini tutadi, CO
2
gazini yutadi, uglerod bilan oziqlanadi va 
transpiratsiya jarayoni kechadi.
Ob-havo sharoiti qulay kelganda, suv va oziq modda yetarli 
boiganda barg maydoni 40-50 ming m
2
/ga tashkil qiladi (Nichi- 
porovich,1970).
Makkajo'xori - yorug'sevar qisqa kun o'simligi boiib, tropik 
mamlakatdan keltiri 1 gan 1 igini ta‟siri namoyon boiadi.
Sho*rga chidamliligi.
Makkajo'xori sho'rga chidamsiz ekin. 
0„zbekistonning 60% haydaladigan yeri har xil darajada sho„rlan- gan. 
Makkajo„xori o„simligi tuproq eritmasining muhitini neytralga yaqin 
boiishini xohlaydi, lekin kam sho„rlangan tuproqlarda faqat sho„r 
yuvilganda yoki urug' “Antisol” stimulyatori bilan dorilan- ganda 
qoniqarli hosil beradi,.
Issiqlikka talabi.
Issiqlik makkajo'xorining o„sib rivojlanish davrida, 
unib chiqishdan tortib juda muhim ahamiyatga ega. Mak- kajo„xori 
urugi unib chiqishi uchun, urug„ ko„milgan chuqurlikda tuproq harorati 
10-12 °C qulay hisoblanadi. Havo harorati maysalami qiyg„os unib 
chiqishida ham muhim ahamiyatga ega. Bir sutkada havo harorati 9 °C 
boiganda maysalar unib chiqishi uchun 27 kun talab qilingan. 16 °C 11 
kun va 23 °C 5 kun. Qanchalik o'rtacha sutkalik havo harorati yuqori 
boigan sari unib chiqishi, so„talash va gullash davrlari ham qisqaradi. 
Tajribada belgilangan makkajo„xorining o'sish davrlarida zarur optimal 
havo harorati unib chiqishdan so'talashgacha 18-20 °C, so'talashdan 
gullashgacha 20- 22 °C, pishish davri 22-23 °C. Unish uchun 8 °C; 
maysani chiqishi uchun va vegetativ a‟zolarining va gulining 
rivojlanishi uchun 12 °C; pishib yetilish uchun 10 °C zarur. Bu 
haroratdan past boiganda o„sish va rivojlanish davrlarida muhim 
jarayonlar kechmaydi. Sutkalik o'rtacha harorat 15 °C dan past va 25 °C 
dan yuqori boiganda o„sish jarayoni qiyinlashadi, 36 °C dan oshganda 
fotosintez jarayoni t.o„xtaydi. Harorat yuqori boiganda hosildorligi

---

kamayadi. Ildizning o„sishi uchun tuproqning harorati ham aniqlangan.