X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Biologiyasi
 
Issiqlikka talabi.
Umuman urug' yetilishi uchun 20 °C issiq talab 
qilinadi. Maysa 19-22 °C da 6-7 kunda paydo boiadi; 15-17 °C 12 
kunda. Harorat 10 °C dan 33 °C gacha oshsa “maysalanish-gullash” 
davomiyligi 45 kundan 21 kungacha qisqaradi. Takroriy ekiiganda 
“maysalanish-gullash” davri keskin qisqaradi. Gullash va meva shakl-
lanishi 11,5-27 °C intervalda oiishi mumkin. Ammo maqbul harorat 21-
23 °C. Foydaii harorat yigindisi 1700-3500 °C tashkil qiladi.
Soya namsevar o'simlik, biroq ildizi yaxshi rivojlanganligi uchuchn 
o„suv davrining boshlarida vaqtinchalik suvsizlikka chidaydi. Gullash va 
don tugish davrida suvsizlikka chidamaydi. Transpiratsiya koeffitsiyenti 
450-600 boiadi.
Soya yorug„sevar, qisqa kunli o„sim!ikdir. Generativ davriga oiish 
uchun 2-6 qisqa kun talab qilinadi.
Oziqaga talabi.
L.V. Gubanov va boshqalar maiumoti bo„yicha. 1,8 
t urug„ va 1,6 t somon yetishtirish uchun 1 ga dan sarflanadi: 150-160 kg 
azot, 60-65 kg P
2
0
5>
110-120 kg K
2
0 va 120- 140 kg kalsiy. It urug„ 
yetishtirish uchun talab qilinadi: (kg): azot 80-90, fosfor 36-40, kaliy 60-
65, kalsiy 70-80.
Soya unumdor, toza tuproqlarda, muhiti pH 6,5-7,0 da, chirindisi 
yetarli tuproqlarda yaxshi rivojlanadi.
0„sishi va rivojlanishi.
Soya urug„i tarkibida 90-150% vazniga 
nisbatan suv boisa, unib chiqadi. Murtak ildizi avval rivojlanadi. Ildizi 
ancha o„sganda yon ildizlar rivojlanadi. Ildizning o„sishi don shakllanish 
davrigacha kuzatiladi. Ildizning rivojlanishi tuproqning fizik holati, 
harorati, namligi va oziqa elementlarning mavjudligiga bogiiq boiadi.
Birinchi tuganaklar maysa koiingandan 7-10 kundan keyin 
rivojlanadi va ular o„simlikni azotga boigan talabini qondiradi.
Murtak ildizi rivojlangandan keyin boshlangich poya o„sadi, yer 
yuziga urug„bargini chiqaradi. Quyosh nuri ta‟sirida xlorofill 
shakllanadi, yashil rangga kiradi. Birinchi oddiy barg rivojlanadi, keyin 
murakkab uchtali, toq patsimon barg paydo boiadi.
Maysa ko„rinishdan gullash davrigacha 30-70 kun o„tadi. Bu 
naviaming yorugiikka va haroratga boigan talabiga bogiiqdir.
202

---

Gullash davri boshlangandan keyin soya tez o'sadi. Ayrim navlarda 
o'simlik balandligi 2-4 birobar ko'payadi.
Soya navlari o'suv davri quyidagi guruhlarga bo'linadi.