X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

337 

---

Tarixi.
Yeryong'oqning vatani Janubiy Amerika bo„lib, hozir ham 
ko„p yillik yowoyi turlari Braziliyaning janubiy qismi, Paragvay, 
Urugvay, Boliviya va Amazonka daryosi sohillari bo'ylab o„sadi. 
Yeryong„oqning vatanini aniqlashda ikki xil qarashlar mavjud boiib, 
ayrim botaniklar bu 
0
„simlikning vatani Afrika, Amerikaga esa 
yevropaliklar Afrikadan keltirishgan degan flkmi oldinga surishgan.
Biroq yeryong'oq haqidagi birinchi maiumotlar XVI asrning ikkinchi 
(1569-yilda) yarmida N. Monordes tomonidan yozib qoldirilgan, Peruda 
istiqomat qilib kelayotgan Hindu qabiialari qadimdan ozuqa sifatida yer
osti pistasini yetishtirish bilan shug„ullanib kelishi haqida xabar beradi. 
Dyubaming Perudan topilgan qadimiy Hindu qabristonidan kovlab 
olingan tobut ichidan yeryong'oq urugi qoldiqlari chiqqanligi haqidagi 
ma‟lumoti, Amerikada bu o'simlik yevropaliklar bu yerga kelmasdan 
oldin ham yetishtirilganligini tasdiqladi.
Xristofor Kolumb tomonidan Amerika kashf etilganidan keyin bir 
necha yillar o'tgach, (1514-1521) yeryong'oq Janubiy Amerikadan Tinch 
okeani orqali Molukka va Filippin orollariga, u yerdan Yaponiya, Hindi-
Xitoy va Janubiy Osiyoga tarqaldi.
Yeryong'oq Yevropa mamlakatlaridan birinchi bo'lib Ispaniya- ga, 
portugaliyalik dengizchilar tomonidan keltirilgan. Germaniyaga XVII 
asrda, Fransiyaga XVIII asr o'rtalarida, Rossiyaga XVIII asr oxirlarida, 
O'rta Osiyoga esa XIX asr o'rtalarida kirib keldi.
Hozirda, yeryong'oq juda ko'p mamlakatlarda jumladan: keng 
miqyosda Hindiston, Xitoy, AQSH, Senegal, Indoneziya, Nigeriya, 
Birma, Braziliya va Argentina mamlakatlarida yetishtirilsa, Gana, Mali, 
Samali, Sudan, Tayland, Vetnam, Afrika, Uganda va Mozambikda ushbu 
ekinning yetishtirish maydonlari jadal sur‟atlar bilan ortib bormoqda. 
Yeryong'oq yetishtiriladigan maydonning 97 foizi, yalpi hosilning 94 
foizi rivojlanayotgan mamlakatlar ulushiga to'g'ri keladi.
0„zbekistonda so'nggi yillarda 5,5-6,0 ming gektar yerga ekib 
kelinmoqda, o„rtacha 15-18 s/ga hosil olinmoqda, ilg'or innovatsion 
texnologiyalar qoilanilganda 3,7-4,1 s/ga va undan ham yuqori hosil 
yetishtirilmoqda.
338

---

Sistematikasi. 
Yeryong'oq bir yillik o'simlik,