X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

7.6. Moyli zig„ir 
Ahamiyati.
Zig'ir xalq xo'jaligida ishlatilishiga ko'ra ikki: moyli va 
tolali zig'irlar guruhiga ajratiladi. Moyli zig'ir urug'i tarkibida 32-45% tez 
quruvchi (yod miqdori 165-192) moy bo'lib, qurilish sanoatida u ayniqsa, 
lak-bo„yoq sanoatida qimmatli xom- ashyo hisoblanadi. Zig'ir moyi: 
alifmoy, bosmaxona bo'yoqlari, sovun, tipografiya uchun kraska ishlab 
chiqishda, oziq-ovqatda ishlatiiadi. Shuningdek, teri-poyabzal, qog'oz, 
porfyumeriya, rezina, meditsina, elektrotexnika va oziq-ovqat sanoatida 
keng foydalani-
348 

---

iadi. Zig„ir kunjarasi mollar, ayniqsa, yosh mollar uchun qimmatli va 
to„yimli 
oziq hisoblanadi.
Zig„iming qayta ishiash jarayonida ajratib olinadigan kunjarasi va 
shroti tarkibi oqsilga boy bo„lib, chorva mollari uchun to„yimli ozuqa 
hisoblanadi. Zig„ir kunjarasining tarkibida 30-36% gacha oqsil, 8,6% 
gacha moy va boshqa ozuqalar bor. 100 kilogramm kunjara 115 ozuqa 
birligiga, 28,5 kilogramm yengil hazm boluvchi oqsilga ega. 100 
kilogramm shrot esa 103 ozuqa birligiga ega. Zig„irdan olingan kunjara 
va shrot boshqa ekin turlaridan olingan shu mahsulotiarga nisbatan 
oqsilga boy hisoblanadi.
Moyli zig„irdan, ya‟ni poyasi baland bo„yli (mejeumka) nav va 
namunalaridan tola ishlab chiqarish ham mumkin. Tola chiqish bu nav 
va namunalarda 3-13% ni tashkil etadi. Rivojlangan mamlakatlarda 
shohlangan, tola ishlab chiqarishga yaroqsiz zig„ir poyalaridan sanoatda 
yuqori sifatli yozuv qog„ozlari ishlab chi- qariladi.
Tarixi.
Zig„iming vatani Janubi-G„arbiy va Sharqiy Osiyo. 
Markaziy Osiyoda jumladan, 0„zbekistonda zig„ir eng qadimiy moy 
beruvchi 
0
„simlik hisoblanadi. Марказий Осиѐда zig„ir - yog„ ishlab 
chiqarish uchun lalmi, tog„oldi va shartli sug„oriladigan maydondarda 
yetishtirilib kelingan va kelinmoqda. So„nggi yillarda 0„zbekistonning 
lalmi yerlarida 4,5 ming gektarga ekilgan, o„rtacha hosil 4,5-5,0 s/ga 
yetgan. Lalmi yerlarda 5-6 s/ga, suvli yerlarda 10- 15 s/ga urug„ olinadi.