X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Sistematikasi.
Zig„ir bir yillik o„tsimon o'simlik bo„lib, 
zig„irdoshlar - 
Linaceace
oilasiga mansub, bu oila o„zida 22 avlodni 
birlashtiradi. Shundan faqat 
Linum L.
avlodigina xalq xo„jaligi uchun 
ahamiyatga ega bo„lib, u o„z navbatida 200 turdan ortiq bir va ko„p 
yillik o„simliklami o„zida jamlaydi. Shundan MDH mamlakatlarida 40 ta 
turi uchraydi. Keng tarqalgan va xalq xo„jaligida ahamiyatga ega 
bo„lgan faqat bitta turi 
(Linum usitatissimum
L.) bo'lib, barcha tola va 
yog„ beruvchi nav va namunalar shu turga mansubdir.
Morfologik belgilari, biologik va xo„jalik xususiyatlari bo'yicha 
madaniy zig„ir beshta: dolgunets, mejumka, kudryashi, yirik urug„li va 
o„rmalab o'suvchi tur xillarga bo„linadi.
349 

---

Madaniy zig'ir - bir yillik o„tsimon, o'z-o'zidan changlanuv- chi 
bahorgi o'simlik bo'lib, jahon kolleksiyasida kech kuzgi namunalari ham 
uchraydi. Zig'iming yowoyi turlari esa, ko'p yillik bo'lib, o'simlik 
balandligi o'rtacha 20-125 sm gacha bo'lishi mumkin.
Dolgunets tur xili
- o'simlik balandligi 50-120 sm shoxlamaydi, 
asosan dunyoda eng ko'p yetishtiriladigan zig'ir turi, sifatli tola ishlab 
chiqariladi. Kam urug'li.
Mejumka tur xili
- o'simlik balandligi 50-70 sm 1-3 tagacha 
shoxlaydi, asosan yog' olish uchun yetishtiriladi, qisman tola olinadi. 15-
20 tagacha quzoqchalar hosil qiladi. Tola sifati yuqori emas.
Kudryashi tur xili
- tur xillari o'simlik balandligi 30-50 sm, asosan 
yog' ishlab chiqarish maqsadida yetishtiriladi. 4-8 tagacha birlamchi 
shoxlar hosil qiladi. Bitta o'sirnlikda 30-60 tagacha quzoqchalar 
shakllanadi.
Yirik urugii va о 'rmalab о 'suvchi tur xillari
- katta maydbn- larda 
yetishtirilmaydi. Asosan seleksiya jarayonida birlamchi manba sifatida 
foydalaniladi.