X. N. Atabayeva, J. B. Xudayqulov

Hosildorligi 0„zbekistonning suvli va lalmikor yerlarida ekilib 
kelinadigan arpa navlarining potensial hosildorligi yuqori, Ilg„or 
g„allakorlarimiz sug„oriladigan yerlarda gektaridan 40-50 s/ga va undan 
oshirib, lalmikor yerlarda 10-15 s/ga arpa hosili olib kelishmoqda.
Sistematikasi. Arpa Hordeum L. avlodiga mansub boiib, bitta 
madaniy turi (Hordeum sativum Zessen) va ko„plab yowoyi turlari mavjud. 
Madaniy афа quyidagi uch yarim turga boiinadi:
1. Hordeum vulgare Z. - ko„p qatorli arpa. Bu tur o„z navba- tida 
boshoqning zichligi tomonidan ikki guruhga boiinadi: birinchi guruhga 
to„g„ri olti qatorii афа - Hexastichum Z., boshogl zich va tola, birmuncha 
kaltaroq ikkinchi guruhga - noto„g„ri olti qatorli arpa Tetzastichum Korn, 
bunda boshoq zichligi kamroq boiib donining joyiashishi to„g„ri holda 
emas. Boshoqning ikki yuz tomonlari keng, yon tomonlari esa tordir (4-
rasm).
2. Hordeum distichum Z. - ikki qatorli афа. Bu ikki qatorli афа o„z 
navbatida ikki guruhga boiinadi: a) Nutantes R Reg, yon tomoni donsiz 
boshoqchalardan iborat boiib, boshoqcha va gul
14
Вавилов П., Посйпанов Г. «Бобове кулътурй и проблема растительного белка». М. Госиздат, 
1983
106

---

qobiqlari 
mavjud. 
b) 
Deficientia R Red, yon tomonida donsiz 
boshoqchalardan faqat boshoqcha qobig„i mavjud. Ikki qatorli 
arpalaming 
ichida faqat Nutantia guruhiga mansublari ekilib, 
Deficientia 
guruhiga 
mansublari ko„pincha Kavkazorti rayonlarida aralashma holda uchraydi.
3. Hordeum intermedium Yay.Et.Orl. - oraliq афа. Bu yarim tur 
boshoq o„zagi bo„g„inida normal holda rivojlangan 1 dan to 3 tagacha 
don boiishi mumkin.
MDH davlatlari, shu jumladan 0„zbekiston hududida ko„p qatorli 
va ikki qatorli афа yarim turlari tarqalgan.
MDH davlatlari, jumladan, 0„zbekiston hududida афап^ 20 tur 
xillari uchraydi. Ko„plab ekiladigan navlar Nutans va Pallidum yarim 
turdoshlariga taalluqlidir.