Xankeldiyeva G. Sh., Muminova E. A., Mirzayev A. T., Asraqulov A. S global iqtisodiy rivojlanish (darslik)

umumiy yo‘nalishda:
- savdo sharoitining o‘zgarishi;
- embargoning qo‘llanilishi;
- yuqori tarif cheklovlari;
- savdoda miqdoriy cheklovlar;
- demping;
- texnologiyalar harakatidagi to‘siqlar;
- ilmiy-texnik taraqqiyot yutuqlarining tarqalishidagi to‘siqlar;


10.5-jadval
Mamlakatlarning rivojlanish bosqichlariga ko‘ra guruhlanishi²⁰²

Bosqichlar	Taqqoslanayotgan mamlakatlar	Ushbu bosqichdagi boshqa mamlakatlar	Raqobatbardoshlikning muhim sohalari
Birinchi bosqich (omillarga yo‘naltirilgan)	Hindiston	Misr, Qirg‘iziston, Moldova, Fillipin, Tojikiston	Bazaviy talablar (zarur) va samaradorlik ko‘rsatkichlari (juda muhim)
Birinchi bosqichdan ikkinchi bosqichga o‘tish	Xitoy, Ozarbayjon, Qozog‘iston	Armaniston, Venesuela	Bazaviy (zarur) talablar va samaradorlik ko‘rsatkichlari (ahamiyati ortib boradi)
Ikkinchi bosqich (samaradorlikka yo‘naltirilgan)	Argentina, Braziliya, Kolumbiya, Meksika, Ruminiya, Ukraina	Bosniya va Gersogovina, Bolgariya, Peru, Serbiya, Janubiy Afrika, Tailand, Tunis, Urugvay	Bazaviy talablar (juda muhim) va samaradorlik ko‘rsatkichlari (zarur)
Ikkinchi bosqichdan uchinchi bosqichga o‘tish	Chili, Estoniya, Litva, Polsha, Turkiya, Rossiya	Vengriya, Slovakiya, Latviya, Tayvan, Xitoy	Barchasi yuqoridagidek muhim, ammo innovatsion omillarning ahamiyati ortib boradi
Uchinchi bosqich (innovatsiyaga yo‘naltirilgan)	AQSh	Chexiya, Fransiya, Germaniya, Irlandiya, Isroil, Yaponiya, Koreya Respublikasi, Ispaniya, Shvetsiya	Uchta soha ham muhim: bazaviy talablar, samaradorlik ko‘rsatkichlari va innovatsion omillar

pul-kredit siyosati va valyuta rejimi sohasida:
- valyuta kursini o‘zgartirish;
- xorijiy banklarda mamlakat jamg‘armalarini muzlatish;
- kredit cheklovlarini joriy etish;
- “kapitalning chiqib ketishi” va h.k.
Mamlakat iqtisodiy xavfsizligiga ta’sir kursatuvchi salbiy oqibatlar:
- “aqllarning oqib ketishi”;
- transport aloqalarining buzilishi;
- ekologik holatning izdan chiqishi;
- narkotiklar kontrabandasi, qurol-yarog‘, xavfli viruslarning tarqalishi va h.k.
Ushbu siyosatga qarama-qarshi vosita sifatida jarima, ta’sir o‘tkazish bosimi, kredit berish imkoniyatini to‘xtatish, xalqaro tashkilotlar a’zoligidan chiqarish kabi ta’sir etishning amaliy vositalari xizmat qilishi mumkin.
Milliy iqtisodiy xavfsizlik — bu mamlakat takror ishlab chiqarish jarayoniga xavf soluvchi, aholi turmush darajasining pasayishi hamda ijtimoiy to‘qnashuvlarning yuzaga kelishiga olib keluvchi ichki va tashqi salbiy oqibatlardan milliy iktisodiyotning himoyalanganlik darajasidir.
Milliy iqtisodiy xavfsizlik mamlakatning iktisodiy rivojlanish darajasi, iqtisodiy salohiyati, milliy boylik hajmi, resurslar bilan ta’minlanganligiga bog‘liq.
Jahonda iqtisodiy xavfsizlikning nisbiy mikdoriy ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi. Masalan, agar oziq-ovqat va boshqa tovarlar importi jami importning 20% idan oshib ketsa, ushbu holat milliy iqtisodiy xavfsizlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi va uning tarkibini o‘zgartirish bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish lozim bo‘ladi.
Demak, xo‘jalik hayotining baynalmilallashuv jarayoni xalqaro va milliy iqtisodiy xavfsizlikni saqlab turish hamda qo‘llab-quvvatlash jarayonidagina rivojlanishi mumkin.