Xavoda qotuvchi bog`lovchi materiallar. Keramik materiallar ishlab chiqarish texnologiyalari. Olovbardosh materiallar

 
CHinni va fayans 
CHinni va fayans bir-biridan fizik xossalari bilan farq qiladi: chinni zich 
kesimli, fayans esa g’ovak kesimli bo‘ladi. CHinni va fayans buyumlar odatda 
glazur bilan qoplaniladi. Kimyo sanoatida kislotaga va ishqorga chidamli, hamda 
mexanik mustaxkam, termik chidamli va o‘tga chidamli bulganligi uchun chinni 
buyumlar keng qo‘llaniladi. 
CHinni va fayans ishlab chiqarish uchun tayyorlanadigan shixta tarkibiga 
mayinlashtiruvchi (kaolin, oq loy), ozdiruvchi 9kvar, kuydirilgan loy, chinni 
siniqlari) va eruvchi (dala shpati va x.k) moddalar kiritiladi. 
CHinni buyumlarni ishlab chiqarish jarayoni oddiy keramik buyumlar 
tayyorlash texnologiyasidan xom-ashyoni sifatli tayyorlash uni yaxshi maydalash, 
mayinlashtiruvchi va daallashtiruvchi materiallarni yaxshilab aralashtirish bilan farq 
qiladi. 

---

10 
SHakl berish operatsiyasi mayinlashtirish, quyish yoki sovuq shtampovka 
usulda amalga oshiriladi. CHinni buyumlar bir-biridan pishirish temperaturasiga 
qarab farq qiladi: qattiq chinni 1350-1400 
0
S da yumshoq chinni 1200-1350
0
S da 
pishiriladi va unda qattiq chinniga qaraganda eruvchi moddalar ko‘proq bo‘ladi. 
Qattiq va yumshoq chinni tarkibi (%, og‘ir) 
Qattiq chinni 
Yumshoq chinni 
Kaolin 
50 
25-40 
Kvars
25 
30-45 
Dala shpati
25 
30-35 
Yumshoq chinnidan asosan xujalik idishlari, badiy buyumlar, past voltli 
izalyatorlar ishlab chiqariladi. Qattiq chinni asosan kimyoviy idishlar, yuqori voltli 
izalyatorlar ishlab chiqarishda qo‘llaniladi. 
Fayans ham qattiq ham yumshoq bo‘ladi. Yumshoq fayans zichligi kamligi va 
yumshoqroq kesimi bilan farq qiladi. Odatda yumshoq fayans (80%) mayin loydan 
va (20%) kvarsdan tayyorlanadi. Eruvchan modda axyon-axyonda qo‘shiladi. 
YUmshoq fayansdan ovak idishlarva filtrlar, hamda xujalik idishlari tayyorlanadi. 
Qattiq fayans (45-55%) loydan va (25-30%) kvars kumidan, hamda unga 10% gacha 
siniq sopol va 5-8% dala shpati qo‘shiladi. Kattiq fayansning glazurlangan plitalar 
va sanitar-texnika buyumlari ishlab chiqariladi. 
Keramika va shisha, bog‘lovchi modda hamda elektron texnikasi 
mahsulotlari (o‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlardan tashqari)ning deyarli asosiy 
belgilari, ayniqsa, ishlatiladigan xom ashyo turi, ishlab chiqarish usuli va texnologik 
parametrlari jihatidan bir-biriga o‘xshab ketadi. Bunday deyish, albatta materiallarni 
ishlash vositalari va usullari bobida hech qanday o‘zgarish yo‘q degan xulosani 
keltirib chiqarmaydi. Ammo farq ko‘proq ishlab chiqarilgan materiallarning 
xossalariga kelib taqaladi. Olingan modda kimyoviy muhitga beqaror va barqaror, 
o‘tga nisbatan bardoshli yoki chidamsiz, xira hamda shaffof bo‘lishi mumkin. SHu 
sababli keramika va shisha, bog‘lovchi modda hamda elektron texnika mahsulotlari 
(dielektrik va magnit materiallar)ni ishlatuvchi sohalar ham xilma xil. U ishlab 
chiqarish vositalari va iste’mol buyumlari ishlab chiqarishda, fan, qurilish va qishloq 
hujaligida keng ko‘lamda ishlatiladi. Buninig asosiy sababi-ularning bir qancha 
muhim texnikaviy xossalarga egaligidir. Ular siqilish va cho‘zilishda yuqori 
mustahkamlikka egadirlar, yonish, chirish va zanglash nimaligini bilmaydi. Elektr 
toki, issiq va sovuqqa chidamli, tovush o‘tkazmaydigan hamda kimyoviy moddalar 
ta’siriga barqaror materiallardir. 
Yangi keramika va shisha, bog‘lovchi va elektron texnika vositalarining 
ko‘plab ishlab chiqarilishi, ularga jaxon bozoridagi talabning kun sayin oshib borishi 
ishlab chiqarishning xom ashyo bazasini ham kengaytirish zaruriyatini tug‘dirdi. 
Kaolin, bentonit, lyoss, shpati, qum, magnezit, ohaktosh, dolomit, soda, potash kabi 
an’anaviy moddalar o‘z mavqeini saqlab qolgan holda xom ashyo bazasi soni tabiiy 
va sun’iy birikmalar hisobiga oshdi.