Xi bob. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi

X II B O B . I S h H A Q I VA M E H N A T M U N O S A B A T L A R I
Jamiyatda yoki alohida olingan mamlakatda yaratilgan 
mahsulotning taqsimlanish tamoyillari, shakllari, usullari 
muhim muamm o boMib, iqtisodchilar e ’tiborini jalb etib 
hamda ular o ‘rtasida turli tortishuvlarga sabab bo‘lib keladi. 
Shunga ko‘ra, kishilarning hayot kechirishi va turm ush 
darajasini aniqlab beruvchi daromadlarning asosiy turi 
boMgan ish haqini tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Bu bobda ish haqining iqtisodiy tabiati bilan bogMiq 
m uam m olar va uning shakllari hamda bozor munosabatlari 
sharoitida ish haqi darajasiga ta ’sir ko'rsatuvchi omillar 
ko'rib chiqiladi. Tahlil ish haqi stavkasini tabaqalashtirishni 
tushuntirish 
bilan 
davom 
ettiriladi. 
Mavzuda 
mehnat 
munosabatlarining 
iqtisodiy 
mazmuni 
va 
ularni 
shakllantirishda 
turli 
shartnomalarning 
hamda 
kasaba 
uyushmalarining roliga alohida o‘rin beriladi.
l - § . Y aratilgan m a h su lot va darom adlarning ta q sim lan ish  
tam oyillari
Ish haqining mazmunini to ‘g‘ri tushunib olish uchun eng 
aw alo, yaratilgan milliy mahsulotning taqsimlanish tartibi 
to ‘g‘risida tasavvurga ega boMish lozim. M amlakatda ishlab 
chiqarilgan 
mahsulotning 
(tovar 
va 
xizmatlarning) 
taqsimlanish tamoyillari bo'yicha turlicha nazariyalar mavjud. 
Bozor iqtisodiyotiga doir adabiyotlarning ko'pchiligida «uch 
omil» deb atalmish nazariya keng tarqalgan.
Bu 
nazariyaning asoschililaridan biri 
fransuz olimi 
J.B.Sey 
«ishlab ch iqarishn ing u ch om ili» 
degan g‘oyani ilgari 
surib, unda tovarlami ishlab chiqarishda m ehnat, yer va 
kapital bab-baravar qatnashadi, ular ham m a darom adlar
362
www.ziyouz.com kutubxonasi