Xi bob. Korxona (firma) xarajatlari va foydasi

Buxgalteriya 
atamasi bo'yicha
n
Buxgalteriya
xarajatlari
Buxgalteriya foydasi
Umumiy tushum 
tarkibi
n
Tashqi
xarajatlar
Ichki xarajatlar
M e’yoriy foyda
Daromad
Iqlisodchilar 
L
к
Ishlab chiqarish
Iqtisodiy
atamasi b o‘yicha 
И
)
xarajatlari
loyda
9-chizma. Korxona umumiy pul tushumi tarkibidagi iqtisodiy va buxgalteriya 
foydasining farqlanishi.
Korxona foydasining niutlaq miqdori uning massasini 
tashkil qiladi. Foyda massasining ishlab chiqarish xarajat-lariga 
nisbati va uning foizda ifodalanishi 
foyda (norm asi) 
deyiladi.
Amaliyotda foyda normasini hisoblashning ikki varian-tidan 
foydalaniladi. 
Bular foydaning joriy sarflarga 
- korxona 
xarajatlariga yoki avanslangan mablagMarga (asosiy va aylanma 
kapital) nisbatidir.
Bular quyidagicha aniqlanadi:
356
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1. 
R - ( P / W ) x
1
00%,
bu yerda: R' — foyda normasi; P — foyda massasi; W — ishlab 
chiqarish xarajatlari;
2. 
R i = ( P / K mam) x
100%,
bu yerda: R' 
— 
foyda normasi; P 
— 
foyda massasi; 
Kavans 
(asosiy 
kapital+aylanma kapital) — korxona avanslangan mablagMari yoki 
asosiy va aylanma kapitalning o'rtacha yillik qiymati.
Foyda normasi ishlab chiqarilayotgan mahsulot hajmiga 
to ‘g‘ri mutanosib hamda ishlab chiqarish xarajatlari yoki 
avanslangan mablagMar qiymatiga teskari mutanosibdir. Shu 
tufayli foyda normasi korxona ish samaradorligining integral 
ko‘rsatkichi hisoblanadi.
Foydaning o‘sishiga, chiqarilayotgan mahsulot umumiy 
hajmi o'zgarmagan holda ikki yo‘l bilan yoki ishlab chiqarish 
xarajatlarini kamaytirish, narxni oshirish hisobiga erishish 
mumkin. Narxning o'sishi ba’zi iqtisodchilarning foyda normasi 
ko‘rsatkichini bartaraf etib boMmaydigan qusurga ega boMgan va 
shu sababli samaradorlikni oMchash uchun mutlaqo yaroqsiz 
ko‘rsatkich sifatida tanqid qilishlariga sabab boMdi.