Xitoy tilida o’qitishda interfaol usullarning roli
Download 1.45 Mb. Pdf ko'rish
|
|
30 II bob. Chet el texnologiyasiga oid xitoy tili o ʻ qitishning interfaol metodlari. Xorijiy hamda hamdo ʻ stlik mamlakatlarida amaliyotga muvaffaqiyatli tatbiq etilayotgan ta‘lim-tarbiya berishning interfaol metodlari orqali dars o ʻ tish oʻ zining samarasini bermoqda.. Bugungi kunda bizning mamlakatimiz oliy va o ʻ rta maxsus ta‘lim muassasalarida ―Aqliy hujum‖, ―Rolli o ʻ yinlar‖, ―BBB jadvali‖, ―Bahs- munozara‖, ―Zig-zag‖, ―FSMU‖, ―Insert‖, ―Venna diagrammasi‖, ―Skarabey‖, ―Keys‖, ―Bumerang‖, ―Sinkveyn ‖, ―Delfi‖ shu kabi bir qator interfaol metodlardan keng foydalanilmoqda. Bundan ko ʻ zlangan maqsad oʻ quvchilarda har tomonlama ilmiy-nazariy bilimlarni mustaqil egallash, bilim, ko ʻ nikma, malakalarini shakllantirish va shu asosda o ʻ quvchilarning ilmiy-dunyoviy qarashlarini rivojlantirish, ularning barkamol shaxs sifatida erkin fikr yurita olishligini, o ʻ ziga bo ʻ lgan ishonchni mustahkamlashdan iborat. ―Ta‘lim olish Inson hayotidagi juda muhim jarayon hisoblanadi. Ta‘lim jarayoni insonni umri davomida mustahkamlanib bormog ʻ i lozim.‖ 16 Bugungi kunga kelib oliy va o ʻ rta ta‘lim muassasalarida oʻ quvchi talabalarni ana‘naviy usullar asosida o ʻ qitish masalalari oʻ zini oqlamayapti. Shunday ekan bugun bizning ta‘lim jarayonlarimizda qabul qilinayotgan usullar o ʻ quvchi talabalarning mustaqil fikr yuritishga, hayotda har qanday sharoitda ham o ʻ zini tuta bilishiga, tarbiyalanganligiga, hamda mustaqil hayot kechirishdagi o ʻ zining, dunyoviy qarashlarini asoslab bera oladigan inson sifatida shakllantirishiga yordam beradi. Interfaol metod — ta`lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasidagi faollikni oshirish orqali ularning o`zaro harakati, ta`siri ostida bilimlarni o`zlashtirishni kafolatlash, shaxsiy sifatlarni rivojlantirishga xizmat qiladi. Ushbu usullarni qo`llash 16 刘珣。―对外汉语教育引论 ‖。北京。2000.145 页 31 dars sifati va samaradorligini oshirishga yordam beradi. Uning asosiy mezonlari — norasmiy bahs-munozaralar o`tkazish, o`quv materialini erkin bayon etish, mustaqil o`qish, o`rganish, seminarlar o`tkazish, o`quvchilarni tashabbus ko`rsatishlariga imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi bo`lib ishlash uchun topshiriq, vazifalar berish, yozma ishlar bajarish va boshqalardan iborat. Interfaol ta`lim o`z xususiyatiga ko`ra didaktik o`yinlar orqali, evristik (fikrlash, izlash, topish) suhbat-dars jarayonini loyihalash orqali, muamoli vaziyatni hosil qilish va yechish orqali, kreativ-ijodkorlik asosida, axborot kommunikatsion texnologiyalar yordamida amalga oshirish metodlarini o`z ichiga oladi. Ta‘limning maqsadva vazifalarini amalga oshirish, jumladan dars sifatini oshirish uchun qanday interfaol (o ʻ qituvchi va talaba oʻ rtasidagi faol fikrlashuvga qaratilgan) usullarni qo ʻ llash mumkin? Til o ʻ qitish yoki adabiyot darslaridatalabalarning soʻ z boyliklarini oshirish, og ʻ zaki va yozma savodxonliklari darajasini koʻ tarish asosiy maqsadlardan hisoblanadi. Bunda talabaning faolligini oshirishga qaratilgan bir qator yuqorida keltirib o ʻ tgan interfaol usullarni qoʻ llash mumkin. Mustaqil tafakkurni rivojlantirishga yo ʻ naltirilgan darslarda 3 bosqich mavjud bo ʻ ladi: 1. Diqqatni jalb qilish bosqichi. 2. Masalani anglash bosqichi. 3. Fikrlash bosqichi. Interfaol usullarni qo ʻ llash boʻ yicha umumiy metodik tavsiyalar: Birinchi qoida: Auditoriyani shunday tayyorlash kerakki, bunda ishtirokchilar kichik yoki katta guruhlarda ishlash uchun o ʻ tirishlariga oson boʻ lishi kerak. Stolni shunday qo ʻ yish kerakki, ular oʻ ziga qulay vaziyatda kichik guruh bilan oson munosabatda bo ʻ lishi kerak. Ijodiy ish uchun materiallar oldindan tayyorlangan bo ʻ lishi shart. 32 Ikkinchi qoida: Jarayon va reglamentga jiddiy munosabatda bo ʻ lish lozim. Bu haqida bosida kelishib olish kerak va uni buzmaslik lozim. Uchinchi qoida: Tinglovchilarning guruhlarga bo ʻ linishiga jiddiy e‘tibor berish kerak. Avvaliga, uni o ʻ z xohishiga koʻ ra qurish kerak. Keyin tasodifan tanlash tamoyilidan foydalanish maqsadga muvofiq bo ʻ ladi. To ʻ rtinchi qoida: Tinglovchilarning hammasi u yoki bu darajada ishga jalb qilingan bo ʻ lishi kerak. Beshinchi qoida: Tinglovchilarning ruhan tayyorgarligiga ko ʻ maklashish lozim. Gap shundaki, mashg ʻ ulotga kelganlarning hammasi u yoki bu ish shakliga bevosita kirishishga ruhan tayyor emaslar. Bunga ma‘lum darajada xulqining an‘anaviyligi ta‘sir ko ʻ rsatadi. Bu borada mashq qilishlar, ta‘lim oluvchilarning ishda faol ishtiroklari uchun doimiy rag ʻ batlantirishlar, ta‘lim oluvchining oʻ zini namoyon etish uchun imkoniyat yaratish foydali bo ʻ ladi. Oltinchi qoida: Interfaol usullar asosida mashg ʻ ulotlar oʻ tkazilganda guruhda ta‘lim oluvchilar soni ko ʻ pboʻ lmasligi kerak. Odatda ishtirokchilar soni 30 kishidan oshmasagina, ish samarali bo ʻ ladi. Faqat shu shart bajarilganda eng maqbul tarkibi 4-6 kishilardan iborat, kichik guruhlarda samarali ish olib borish mumkin. Interfaol o ʻ qitish ta‘lim beruvchi bilan ta‘lim oluvchi oʻ rtasidagi doimiy o ʻ zaro munosabatlarni koʻ zda tutadi va shuning uchun u auditoriya bilan oʻ zaro munosabat o ʻ rnatishni bilishi kerak. Interfaol usullarning asosiy maqsad va vazifalari: 1. O ʻ quvchilarni mustaqil, ijodiy, tanqidiy, mantiqiy fikrlashga oʻ rgatish 2. Muammoli vaziyatni amaliy va hayotiy topshiriqlar asosida echish. 3. O ʻ z- oʻ zini fikrlashga majbur etish. 4. Faollashtirish. 5. O ʻ quvchilarni tashkilotchilik va yoʻ naltiruvchanlikka undash. 6. Do ʻ stona munosabatlarni shakllantirish |
