Xorijiy tillar va gumanitar fanlar fakulteti

Agglutinativ tillarda har bir grammatik ma'no alohida qo‘shimcha orqali ifodalanadi: kursdosh-lar-im-ni. Agglutinativ tillarga oltoy oilasidagi tillar, ugor-fin, iberiy-kavkaz tillari kiradi.
Flektiv tillarda birdan ortiq grammatik ma'no birgina ko‘rsatkich orqali ifodalanadi. Masalan, kniga so‘zidagi - a tugallanmasi (okonchaniye) ham birlik sonni, ham bosh kelishik (imenitelno‘y padej)ni, ham jinsni (jenskiy rodni) ifodalaydi. Bunday tillarga hind-yevropa tillari, semit tillar kiradi.
Polisintetik tillarning xususiyati shundaki, unda butun bir gap bir so‘z holida yoziladi. Bunga chukot tili kiradi.
Hozirgi kunda yer yuzi aholisi 6 mlrd. dan oshib ketdi. Mana shu aholi 3000 dan ortiq tilda gaplashadi. Shundan 200 tilning har birida 1 mln. dan ortiq, 70 tilning har birida 5 mln. dan ziyod, faqat 13 tilning har birida 50 mln. dan ortiq kishi so‘zlaydi. Qolganlarining har birida esa 1 mln. dan kam kishi gaplashadi. Dunyodagi tillarning ko‘pchiligi milliy tillar va xalq tillaridir.
Kavkaz tog‘larida joylashgan Dog‘istonda 1 mln. dan ortiq aholi bo‘lib, ular 40 ga yaqin tilda so‘zlashadi.
Bir-biriga yaqin, umumiy jihatlari ko‘p bo‘lgan tillar qarindosh, bir-biridan uzoq, umumiy jihatlari bo‘lmagan tillar esa qarindosh bo‘lmagan tillar hisoblanadi. Masalan, o‘zbek, qirg`iz, qozoq, tatar, uyg`ur, boshqird, ozarbayjon, bolqor kabi tillar qarindosh tillar sanaladi.
Yer yuzida tillarni o‘rganish XVIII asrdan boshlandi. XIX asrning 1-yarmida tillarni bir-biriga qiyoslab tekshirish keng tus oldi. Qiyosiy-tarixiy yo‘l bilan tillarni o‘rgangan va ilmiy asarlari bilan tanilgan tilshunoslar sifatida daniyalik Rasmus Raskin (1787-1832), nemis olimlari Frans Bopp (1791-1867) va Yakob Grimmni (1785-1863), rus olimi Aleksandr Vostokovni (1781-1864) ko‘rsatish kerak.
Dunyodagi tillar kelib chiqishi, qarindoshligiga, lug‘aviy va grammatik jihatdan yaqinligiga qarab bir necha til oilalariga bo‘linadi. Yer yuzida 20 ga yaqin til oilasi bor. Til olilalari o‘z navbatida til turkumlariga bo‘linadi.
Hind-yevropa oilasi quyidagi til turkumlarini o‘z ichiga oladi: hind turkumi (hind, urdu, bengal, panjob, gujarat va h.), eron turkumi (fors-afg‘on, osetin, kurd, tojik va h.), slavyan turkumi (rus, ukrain, belorus, chex, slovak, polyak, serb, makedon, bolgar, xorvat, sloven), boltiq turkumi (litva, latish, latgal), german turkumi (dat, shved, norveg, island, ingliz, golland, nemis, yangi yahudiy tili), roman turkumi (fransuz, provansal, italyan, ispan, portugal, rumin, moldavan tilari, o‘lik lotin tili), kelt turkumi (irland, shotland, breton, uels), anatoliy turkumi (o‘lik), toxar turkumi (o‘lik). Grek, alban, arman tillari birorta turkumga mansub bo‘lmasdan, shu til oilasiga kiradi.
Oltoy tillar oilasiga quyidagi turkumlar kiradi: turkiy tillar (o‘zbek, qozoq, qirg‘iz, turk, turkman, tatar, uyg‘ur, boshqird, ozarbayjon, qaraim, qoraqalpoq, bolqor va boshqa jami 30 ga yaqin til), mo‘g‘ul, manchjur, yapon, koreys turkumlari kiradi. Turkiy tillar oilasi qipchoq tillari guruhi, o‘g`uz tillari guruhi, qarluq tillari guruhiga bo‘linadi. O‘zbek va uyg`ur tillari qarluq guruhiga; qozoq, qorapalqoq, qirg`iz, tatar, boshqird, xakas, yoqut, chuvash kabi tillar qipchoq guruhiga; ozarbayjon, turkman, usmonli turk tillari esa o‘g`uz guruhiga kiradi. Turkiy tillar agglyutinativ tillar jumlasiga kiradi, ya’ni har bir grammatik qo‘shimchalar so‘zning oxiriga qo‘shiladi.
Fin-ugor tillari oilasiga fin guruhi (fin, eston, karel, komiziryan, komi-permyak, udmurt, mariy, mordva tillari), ugor guruhi (vengur, mansiy, xantiy tillari) mansubdir.
Som-xom tillar oilasiga semit guruhi (arab, axmar, xarari, oysor, ivrit tillari), kushit guruhi (galla, somali, saho, beja tillari), ber-ber guruhi (kobil, shilx, rif, tamazist tillari), chad-xom guruhi (xuase, kotoko, angas, karekare, sura, chuzgu, mubi tillari), arab guruhi (qadimgi arab) kiradi.
Kavkaz oilasiga g‘arbiy guruh (abxaz, abazin, adigey, kabardin, ibix tillari), nax guruhi (chechen, ingush, basbiy tillari), dog‘iston guruhi (avar, darg‘in, lezgin, lak, karatin, gunzib tillari), janubiy guruh (megrel, chan, gruzin, kartaliy, svan, guriy) kiradi.
Xitoy-tibet oilasiga tay-xitoy guruhi (xitoy, dungan, tay, laos, chjuan, Vyetnam tillari), tibet-birma guruhi (tibet, birma tillari) kiradi.
Bulardan tashqari yana dravid, malay-polinez, avstraliya, papua, afrika til oilalari ham bor.
Dunyo tillari yana morfologik jihatdan, ya’ni tarkibidagi so‘zlarning tuzilishi jihatidan ham tasnif qilinadi. Bunga ko‘ra tillar quyidagi 4 guruhga bo‘linadi:
1. Amorf tillar tarkibidagi so‘zlar hyech qanday so‘z o‘zgartuvchi qo‘shimchalarsiz, to‘g‘ridan-to‘g‘ri birikib, bog‘lanib keladi. Bu tillarga xitoy, tibet, birma, vetnam va xitoy-tibet oilasiga mansub bo‘lgan boshqa tillar misol bo‘la oladi.
2. Agglyutinativ tillarda har bir grammatik ma’no ma’lum bir grammatik ko‘rsatkich bilan ifodalanadi. Masalan, maktablarga so‘z shakli tarkibidagi –lar qo‘shimchasi ko‘plik ko‘rsatkichi, -ga qo‘shimchasi jo‘nalish kelishigi ko‘rsatkichidir.
Agglyutinativ tillarga turkiy tillar, shu jumladan, o‘zbek tili, fin-ugor tillari, dravid, indonez, hindu tillari va boshqalar, shuningdek, alohida tillar hisoblanmish yapon va koreys tillari kiradi.
3. Flektiv tillarda birdan ortiq grammatik ma’no birgina grammatik ko‘rsatkich orqali ifodalanadi: rus tilidagi kniga so‘zi tarkibidagi –a qo‘shimchasi jinsni (jenskiy rod), bosh kelishikni, birlik sonni bildirib kelgan.
Flektiv tillarga hind-yevropa, semit, xamit tillari kiradi.

5.