Xulosa va takliflar Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati Ilovalar Kirish Mavzuning dolzarbligi

T/r	Moliyalashtirish manbalari	2022 — 2026-yillarda jami
shundan:
2022-yil	2023-yil	2024-yil	2025-yil	2026-yil
	Jami kapital qo‘yilmalar	2 025 200	298 772	346 848	400 318	457 659	521 603
	shu jumladan:
1.	Markazlashgan investitsiyalar:	344 309	50 767	61 480	72 378	76 106	83 579
1.1.	Budjet mablag‘lari	136 669	23 790	25 017	28 074	29 400	30 388
1.2.	O‘zbekiston Respublikasi Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi mablag‘lari (so‘mda)	17 614	1 613,2	3 100	3 450	4 514	4 937
	mln. AQSh dollarida	1 352	142*	258	271	335	345
1.3.	O‘zbekiston Respublikasi kafolati ostidagi xorijiy kreditlar (so‘mda)	190 027	25 363	33 364	40 854	42 192	48 255
	mln. AQSh dollarida	14 738	2 240	2 780	3 212	3 129	3 376
2.	Markazlashmagan investitsiyalar:	1 680 891	248 006	285 368	327 940	381 553	438 024
2.1.	Korxona mablag‘lari, shu jumladan, korxonalarning o‘z ixtiyorida qoldiriladigan soliqlar	478 234	69 433	76 926	92 465	110 384	129 026
2.2.	Tijorat banklari kreditlari va boshqa qarz mablag‘lari	338 864	49 606	53 696	64 861	79 242	91 458
2.3.	To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar (so‘mda)	714 278	107 621	130 186	141 024	157 094	178 353
	mln. AQSh dollarida	55 572	9 506	10 849	11 087	11 651	12 479
2.4.	Aholi mablag‘lari	149 515	21 346	24 560	29 590	34 833	39 187

Bu kabi reja va dasturlar albatta vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish va xalqimiz faravonligini oshirishga xizmat qilishi kerak. Endi mamlakatimiz investitsion holatini yana ham ravshanroq tushunishga imkon beruvchi bunday axborotning analitik guruhlarining ro’yxatini tuzish mumkin:

• 
  Mutloq ko’rinishdagi asosiy kapitaldagi investitsiyalar va korxonaning o’z mablag’lariga munosabati bo’yicha ularning tarkibi;
  
• 
  Mamlakatning iqtisodiy tarmog’i bo’yicha asosiy kapitalga qo’yilgan investitsiya tarkibi;
  
• 
  Ishlab chiqarish va noishlab chiqarish doirasidagi asosiy kapitalga qo’yilgan investitsiyalarning o’zaro munosabati;
  
• 
  Iqtisodiyotni qayta shakllantirish davrida asosiy kapitaldagi investitsiya indekslari;
  
• 
  Xususiy korxonalarning asosiy kapitaldagi investitsiyasi;
  
• 
  Davlat iqtisodiy sektorining investitsion faoliyat doirasiga qaratilgan e’tibori;
  
• 
  Chet ellik investorlarning mutloq ko’rinishdagi investitsiyalari;
  
• 
  Chet ellik investorlarning iqtisodiyot tarmog’idagi investitsiyalari;
  

Hozirgi zamon amaliyotida investitsion bozor yo’nalishlari va investitsion faoliyatiga qarab o’z ichiga quyidagilarni oladi:

• 
  Investitsion mablag’lar bozori;
  
• 
  Investitsion xizmatlar bozori;
  
• 
  Asosiy fond va ko’chmas mulk bozori;
  
• 
  Qimmatli qog’ozlar bozori;
  
• 
  Boshqa investitsiyalash obyektlari bozori.
  

Investitsion mablag’lar bozori o’z ichiga quyidagi yo’nalishlarni ya’ni, yer bozori (yer maydonlarini sotish yoki undan foydalanish huquqi), moliyaviy mablag’lar bozori, uning ishtirokchilari esa bank, sug’urta va moliya kompaniyalari, patentlar bozori, yangi texnologiyalar bozori va boshqa aktivlar bozorini qamrab oladi.
Investitsion xizmatlar bozori tarkibiga quyidagilar kiritiladi:

• 
  Qurilish-montaj ishlarini amalga oshirish bo’yicha xizmatlar bozori;
  
• 
  Loyihaviy ishlar va loyihaviy mahsulotlar bozori;
  
• 
  Muhandis, muhandis-geologiya va iqtisodiy izlanishlar bo’yicha xizmatlar bozori;
  
• 
  Qurilish materiallari, yarim fabrikalar va konstruksiya bozorlari;
  
• 
  Qurilish mashinalari, texnika, qurilish-montaj instrumentlari va qurilish texnologiyalari bozor;
  

Investitsion bozorning subyektlari sifatida esa quyidagi shaxslar qatnashishi mumkin:

• 
  Qurilish mahsulotlari va montaj ishlari bo’yicha faoliyat ko’rsatuvchi tashkilot va firmalar;
  
• 
  Loyiha va loyiha-qurilish firmalari;
  
• 
  Ilmiy-izlanish tashkilotlari;
  
• 
  Injenering firmalari;
  
• 
  Qurilish texnikasini ishlab chiqarish korxonalari, qurilish montaji bilan shug’ullanuvchi korxonalar, nostandart texnikalarni ta’mirlash korxonalari.
  

Asosiy fond va ko’chmas mulk bozori – investitsion xizmatlar bozori bilan bevosita bog’liq bo’lib, birinchi navbatda investitsion faoliyatning yakunlangan mahsulotlari bilan capital qo’yilmalar va kapital qo’yilmalarni shakllantiruvchi investitsiyalar va investitsion loyihalarga ajratilgan investitsion mablag’lar bilan bog’liq.
Qimmatli qog’ozlar bozori – fond bozoridan tashqari pul va mahsulot qimmatli qog’ozlar, mahsulot fyuchers, optsion bozorlarini ham qamrab oladi.
Investitsiya tizimini tashkil qiluvchi elementlarida investitsiyalarning ichki va tashqi manbalari mavjud bo’lib, ular asosan milliy iqtisodiyotda hosil qilingan jamg’armalar hamda boshqa aktivlardan va shuningdek, xorijiy manbalar hisobiga amal qilinadi. Investitsion resurslarga ega bo’lgan iqtisodiy subyektlar tarkibini davlat, xo’jalik subyektlari hamda aholi tashkil qiladi. Davlat investitsiyalari asosan, davlat budjeti mablag’lari hisobiga amalga oshiriladigan investitsiyalarni o’z ichiga oladi. Xususan, E.F.Gadoyevning fikricha, davlat investitsiyalari davlatning iqtisodiyotni tartibga solish tizimidagi moliyaviy resurslar talab qiladigan usullaridan biri hisoblanishini ta’kidlaydi. ⁶
B
Investitsiya tizimi

Ichki investitsiyalar

Tashqi investitsiylar

Davlat investitsiyalari

Xo’jalik subyektlari investitsiyalari

Aholining investitsion faolligi

Investitsiya resurslari

Moliyaviy investitsiya resurslari

Real investitsiya resurslar

Intellektual resurslar
ozor iqtisodiyoti sharoitida investitsiya tizimi. 3-rasm
Shuningdek, V.V.Kovaleva, davlat investitsiyalariga to’xtalib, bozor iqtisodiyoti sharoitida shunday iqtisodiyotning sohalari mavjud bo’lishi haqida gapiradiki, bunday sohalar bir tomondan yirik kapital sig’imini talab qiluvchi loyihalar hisoblanishi bilan birga korporativ moliyalashtirish tizimi uchun samarasiz hisoblanadi. Ammo, bunday loyihalarning ijtimoiy ahamiyatining yuqoriligi sababli ular davlat tomonidan moliyalashtirilishini ta’kidlaydi.⁷
Xo’jalik subyektlarining investitsion faoliyati asosan, ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirishga qaratilgan qayta investitsiyalash faoliyati hamda qimmatli qog’ozlarga qo’yilmalar qilish hisobiga shakllantiriladigan investitsiyalar va boshqa obyektlarga qilinadigan investitsiyalarni o’z ichiga oladi.
Mamlakatdagi umumiy investitsiya faoliyatida aholi potensial investor sifatida ishtirok etishi mumkin. Moliyaviy bozorlarni rivojlantirish orqali aholining pul jamg’armalarini investitsiya resurslari sifatida yo’naltirish imkoniyatlari mavjuddir. Investitsiya bozorlari rivojlangan mamlakatlarda aholining investitsiyalardagi ulushi yuqori salmog’ini tashkil qiladi. Chunki, aholi pul daromadlarining iste’moldan ortgan qismi investitsiya bozorlari uchun ma’lum darajada jalb qilinishi mumkin bo’lgan resurs hisoblanadi.
4-rasm