Xvi-bob. Amaliy mashg’ulotlar

16.16. Masala: C₄H_10(s)izoC₄H_10(s) reaksiyaning faollanish energiyasi Al₂B₆ katalizator ishtirokida 53⁰S da 38,5 kDj/mol ga teng. Ushbu reaksiya berilgan sharoitda katalizatorsiz amalga oshirilganda faollanish energiyasi 57,2 kDj/mol bo’lsa, katalizatorning faolligini aniqlang.
Yechish: Hisoblash uchun (4) tenglamadan foydalanamiz:
B_k=exp(E_a/RT) T=273+53=326 K bundan
B_k=exp(57,2-38,5)/(8,314×326)=exp(57,2×10³-38,5×10³)/(8,314×326)=992.
Turli xil katalizatorlar uchun ularning katalitik faolligini miqdoriy jihatdan solishtirishda quyidagi kattaliklardan foydalaniladi:

1. 
   doimiy haroratda moddalarning reaksiyaga kirishish darajasi;
   
2. 
   boshqa sharoitlar bir xil bo’lganda, bir xil reaksiyaga kirishish darajasiga mos keluvchi reaksiya harorati;
   
3. 
   reaksiyaning tezlik doimiysi (agar katalizator ishtirokida reaksiya tartibi o’zgarmasa);
   
4. 
   faollanish energiyasi qiymati (Arrenius tenglamasidagi predeksponensial ko’paytuvchi (A) o’zgarmaydigan holat uchun).
   

Mustaqil hisoblash uchun masalalar

1. 
   2O_2(g)+O_2(g)2O_3(g) reaksiyaning faollanish energiyasi (E_a) 450⁰S da 280 kDj/mol ga teng. Fe₂O₃ asosida tayyorlangan katalizator yuqoridagi reaksiyaning faollanish energiyasini (630⁰S da) 160 kDj/mol gacha, vannadiy oksidi asosida tayyorlangan (420-460⁰S haroratda ishlaydigan) katalizator esa 92 kDj/mol gacha kamaytiradi. Katalizatorlarning faolligini hisoblang.
   
2. 
   n-parafinni izoparafinga izomerlanish reaksiyasining tezlik doimiysi 65⁰S da 2,0×10^-7 s^-1 ga teng, shu haroratda Al₂B₆ katalizatori ishtirokida esa 1,8×10^-4 s^-1 ga teng. Taklif etilgan katalizatorning faolligini aniqlang?