Xx аср ўзбек адабиётида рубоий ва қитъа
А. Г. Э л ь к и н, К вопросу об особенностях условного рефлекса
Download 3.59 Mb. Pdf ko'rish
|
Bahrom Ismoilov. Dunyoni bilishda til va tafakkur birligi
|
33 А. Г. Э л ь к и н, К вопросу об особенностях условного рефлекса
на комплексний словесний раздражитель, журн. «Вопроси психологии», 1965, № 4 , стр. 80. 68 www.ziyouz.com kutubxonasi Маълумки, бош мия тсўстлоғи аввало сигнал маъносидаги қўзғатувчиларни кўпроқ сезади. «Муҳим момент* худди ма- на шу сигнал моментидир. Иккинчи сигнал системасига оид бу мисоллар сўз ком- плексидаги алоҳида компонент сифатида биринчи галда маъноси туфайли натижа аҳамият касб этади. Чунки сўз мана шу маъно орқали ташқи дунёдаги предмет ва ҳодиса- ларнинг сифат ва хусусиятлари ҳақида у м у м л а ш г а н тарз- да «хабар», сигнал бериши мумкин. Бу ҳол сўз маъносиз фақат товушдан иборатдир деб талқин зтувчи буржуа файласуфлари ва тилшуносларининг қарашларини тамомила рад этади. Далиллар сўзнинг товуш ёки товушлар бирикмасидан иборат бўлиб, маъно билан органик алоқада объектив дунё- ни акс эттиради. Шундай қилиб, маъно сўзнинг товуш ва белгиланувчи, акс этувчи предмет билан сўзда мужассам- лашган тушунчанинг алоқасини амалга оширувчи муҳим томонидир. Энди сўз маъноси билан тушунча муносабати масаласи- га ўтайлик. Сўз маъноси ва сўзда мужассамлашган тушунча ораси- да мураккаб ва чуқур алоқа бор. Мана шу алоқани нотўғри тушу^иш, уларни хато равишда айнийлаштиришга сабаб бў- лиши мумкин. Бу ҳолнинг мавжудлиги қуйидагилардан ҳам кўриниб турибди: «Сўз,— дейди Е. Н. Галкина-Федорук,— моддий ва идеал ҳолатларни ўз ичига олади; идеал ҳолат билишнинг маз- муни, яъни объектив дунё ҳодисаларини акс эттирувчи ту- шунча билан м о с к е л у в ч и (таъкид бизники — Б.И .) мантиқ — предмет маъносидир»23. «Сўз маъноси,— деб ёзади Л. С. Ковтун,— муайян тил системаси воситалари билан тушунчани реаллаштиришдир... Биз с ў з м а ъ н о с и н и н г т у ш у н ч а г а т е н г л и г и г а шубҳаланиш учун ҳеч қандай асосга эга эмасмиз»2*. Бошқа бир қаича авторларнинг ҳам фикри шундай25. Бизнингча, сўз маъноси билан «тушунча» категориялари- ни чегаралаш тил ва тафаккур орасидаги алоқанинг ойдин- Download 3.59 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|