Xxii bob k u lo n o m etriy a

I- kalit; 2-po ten siosta t:
3 -am perm etr; 4-inte grator;
5-voltm er; 6-elektrolitik b o 'g ' in ;
7 - o ‘zgaruvchan elektr manbai;
8 -ta ym er
B o ‘g ‘indagi (
6
) elektrodlardan birining potensiali tok o'zg arish ig a 
qaram asdan doimiy turadi, chunki uning sirti katta bo'lganligi uchun bu 
elektrod qutblanmaydi. Ikkinchi elektrodning potensiali nazorat qilinadi 
va uning qiym ati voltmetr (5) yordam ida o ‘lchanadi. Elektroliz tahlil 
qilinadigan moddaning to ‘liq oksidlanishi yoki qaytarilishigacha davom 
ettiriladi. Tokning qiymati am perm etr (3) va elektr miqdori kulonom etr 
yoki integrator (4) yordamida o ‘lchanadi. Elektroliz uchun sarflangan 
vaqt taym er yordamida o ‘lchanadi. M oddaning miqdori Faradey qonuni 
tenglam asi asosida hisoblanadi.

---

Elektr gravimetriya va ichki elektroliz (22.6 va 22.7 bandlar) usullarida 
tok ham , kuchlanish ham nazorat qihnmaydi. Shuning uchun ham ular 
kulonometriyaning tok va kuchlanish nazorat qilinmaydigan usullari deb 
qaraladi.
Potensiostatik tartibda kulonom etrik titrlash cheklangan darajada 
q o ‘llan ilad i. Bu usu ln in g gazlarni avtom atik a n iq lash m aq sad id a 
ishlatiladigan ko‘rinishi mavjud b o iib , unda hosil (generatsiya) qiUnadigan 
titrant vaqt biriigida gaz oqimidagi aniqlanadigan modda bilan reaksiyaga 
kirishsa, o ic h a n a d ig a n tok shu m oddaning k onsentratsiyasiga mos 
bo'ladi. Muvozanat davrida reaksiyaga kirishuvchi moddalaming massalari 
o ‘zaro ekvi valent miqdorda b o ‘lishi kerak.
G a lv a n o s ta tik k u lo n o m e tr iy a usuli b e v o s ita g a lv a n o s ta tik
kulonometriya, inversion (substexiometrik) kulonometriya, galvanostatik 
kulonometrik titrlash va elektr gravimetriya usullariga bo'linadi. Bevosita 
g a lv a n o sta tik k u lo n o m e triy a d a ishchi elek tro d ig a o ‘zg arm a s tok 
galvanostat (G) yordamida beriladi (22.2-chizma). G alvanostat b o ‘g ‘inga 
beriladigan tok kuchi qiym atini yuqori aniqlik bilan o ‘zgarm as qiymatda 
saqlay olishi kerak. Tokning qiym ati o ‘zgarmas holda saqlansa, elektr 
m iq d o rin i hisoblash an iq lig i yuqori b o ia d i. A gar b u n in g im koni 
b o ‘lm asa, elektr m iqdori kulonom etrlar yoki integratorlar yordam ida 
aniqlanadi. Inversion galvanostatik kulonometriyada tahlil qilinadigan 
m odda (metall) elektrod sirtida qaytariladi (cho'ktiriladi). S o 'n g ra anod 
tokida elektroliz qilinib, uning salmog'i elektr miqdori yordamida bevosita 
hisoblanadi (bevosita kulonom etriya).
22.2-chizma. Galvanostatik 
kulonometriya usuli qurilmasining 
tuzilishi;
1-kalit; 2- ampermetr;
3-o'zgaruvchan tok m anbai;
4-elektroUtik bo ‘g ‘in; 5 -galvanostat;
6- voltmetr; 7-taymer
Kulonom etrik titrlashda titrant elektroliz natijasida hosil qilinadi. Bu 
u su ld a m oddaning m iq d o rin i aniqlash uchun titrant h o sil qilishda 
sarflangan elektr miqdori qiym atidan foydalaniladi. M oddaning massasi
I
t
M
m =
nF

---

tenglam a yordamida hisoblanadi. A gar titrant aniqlash o ‘tkazilayotgan 
e ritm a n in g bevosita o ‘zida hosil qilinsa, usul ichki generatsiyali