Yalpi talab va yalpi takli

1-rasm. Yalpi talab egri chizig‘i
9-chizmadan ko`rinib turibdiki, yalpi talab egri chizigi doimo pastga va o`ngga suriladi. Nima uchun? Bunday surilishning sababi xar xil. Ma`lumki, aloxida olingan tovarlar bozorida talab egri chizigining surilishiga asosan daromad samarasi va o`rinbosar tovarlar sabab bo`ladi. Ayrim tovarlarning baxosi pasayganda, iste`molchilarning pul daromadlari ko`prok maxsulot sotib olish imkonini beradi (daromad samarasi). SHuningdek, baxo pasayganda iste`molchi ushbu tovarni ko`prok boshka sotib oladi, chunki u boshka tovarlarga ni­sba­tan arzonrok bo`ladi (o`rnini bosadigan tovarlar).
Milliy bozorda AD-egri chizigining traektoriyasini, ya`ni uning kuyiga egilganligini, avvalo pulning mikdoriy nazariyasi tenglamasi yordamida izoxlash mumkin:
M V=Y P
Bu erda: M – muomaladagi pul mikdori; V – pulning aylanish tezligi;
R – iktisodiyotdagi baxolar darajasi (baxolar indeksi); Y – talab kilinayotgan real ishlab chikarish xajmi.
Bu tenglamadan: 
P = M V / Y va Y= M V / P
tenglamalarni keltirib chikaramiz. Bu tenglamalardan ko`rinadiki, baxolar darajasi kancha oshsa, real YAIM xajmiga talab shuncha past bo`ladi, ya`ni pul massasi (M) va uning aylanish tezligi (V) o`zgarmas bo`lsa baxolar darajasi va yalpi talab o`rtasida teskari bogliklik mavjud bo`ladi.
2. YAlpi talabning baho va bahodan boshka omillari.
Baxolar darajasi va va yalpi talab o`rtasidagi teskari bogliklikni , shuningdek kuyidagi baxo omillari bilan izoxlanadi:
1. Foiz stavkasi samarasi;
2. Boylik samarasi yoki real kassa koldiklari samarasi;
3. Import xaridlar samarasi.
Foiz stavkasi samarasi shuni bildiradiki, yalpi talabning egri chizik bo`yicha surilishi narxlar darajasi o`zgarishining foiz stavkasiga bo`lgan ta`siriga boglik.
Demak, tovarlarning baxo darajalari oshsa, iste`molchilarga xarid kilish uchun katta mikdorda nakd pul kerak bo`ladi. Ishbilarmonlar uchun xam ish xaki va boshka xarajatlarni to`lashga katta mikdorda pul zarur bo`ladi. Kiskacha aytganda, tovarlar baxosi darajalarining yukoriligi pulga bo`lgan talabni oshiradi.
Pul taklifi xajmi o`zgarmagan xolatda talabning oshishi foiz stavkasini ko`rsatilishiga olib keladi. Foiz stavkalari yukori bo`lgan sharoitda ishbilarmonlarning investitsiya tovarlariga bo`lgan talabi pasayadi.
Investitsiya xarajatlari yalpi talabning bir kismi bo`lganligi tufayli bu yalpi talab xajmining pasayishiga olib keladi.