Yengil atletika turlarining nazariy asoslari

Shaylanish texnikasi turlari (umumiy sharx). Shaylanish olish samarodligi quyidagi harakatlar bilan ta'minlaydi: “Shaylanishga!” buyrug‘i bilan egallangan o‘rinda diqqatni to‘liq jamlash va barcha tashqi qo‘zg‘atuvchilardan chalg‘ish, “Diqqat!” buyrug‘i bilan egallangan o‘rinda tegishli holatni qabul qilish. Ikkala oyoqda Shaylanishdagi oyoq tirgaklaridan yo‘lkaga optimal burchak ostida kuch bilan depsinish.
Sport amaliyotining ko‘rsatishicha, sportchi tomonidan Shaylanishda hosil qilinadigan eng katta kuch depsinish burchagi 45oga yaqin bo‘lganda erishiladi. Eng tez reaksiya qilishidan so‘ng tananing tez tezlanishi boshlanishi kerak va birinchi yugurish qadamlari yugurish tezligini mumkin qadar maksimal oshirishiga yordam berishi zarur (7-rasm).

А	B	V
Odatdagi	Yaqinlashtirilgan	Uzaytirilgan

7-rasm. Pastki shaylanish variantlari
Shaylanish holatida sportchilarning shaylanishni qabul qilish

Shaylanish holati	Shaylanish tirgakchalari/oyoqlar	Shaylanish tirgakchalarining og‘ish burchagi (o)	Son va boldir orasidagi burchak, “Diqqat” holati
Yaqinlashtirilgan	Oldindagi Orqadagi	45-55 75-80	60-70 100-120
Odatdagi	Oldindagi Orqadagi	45-55 75-80	80-90 120-130
Cho‘zilgan	Oldindagi Orqadagi	45-55 75-80	90-100 140-150

Shaylanish holatida sportchilarning shaylanishni qabul qilish

Shaylanish holati	“Diqqat” holatidagi turish	Shaylanishdan yugurib chiqishdagi holat
Yaqinlashtirilgan	Gavda og‘irligi qo‘llarga (panjalardan yelkagacha) o‘tkaziladi: oyoqlar bukilgan	Gavdaning vertikal o‘qi to‘g‘rilanish paytida ancha oldinga egilgan, xuddi “yerga yopishib qo-layotgandek”, qisqa yugurish qadamlari. Kichik boshlang‘ich tezlanish
Odatdagi	Gavda og‘irligi oyoqlar va qo‘llar o‘rtasida taqsimlan gan: oldingi oyoqning “ishchi burchagi”; oyoqlar optimal burchaklar ostida bukilgan	Gavdaning vertikal o‘qi to‘g‘rilanish paytida 45o atrofida burchak ostida turadi (gavdaning optimal egilishi); gavda massasining umumiy markazi (GMUM); holatiga bog‘liq holda ancha keng qadamlar. Yaxshi boshlan g‘ich tezlanish
Cho‘zilgan	Yaxshi boshlan g‘ich tezlanishGavda og‘irligi ko‘p jihatdan oyoqlarga tayanadi; ikkala oyoq deyarli to‘liq to‘g‘rilangan	Gavdaning vertikal o‘qi to‘g‘rilanish paytida shaylanishdan so‘ng haddan ortiq tez vertikal holatga intiladi. Past boshlang‘ich tezlanish

“Diqqat” buyrug‘i vaqtida yugurishni boshlash uchun dastlabki holatga o‘tish
Shaylanishdagi optimal harakatning asosiy qirralari quyidagicha:
Reaksiyaning qisqa vaqti.
Ikkala oyoq yozuvchilarining kuchi qancha mumkin bo‘lsa, shuncha harakat qiladi.
Ikkala oyoqning muvofiqlashgan harakatlari.
Mushaklarning katta zo‘riqishi va oyoqlar bilan depsinish kuchi.
Yugurish yo‘lkasi sirtiga nisbatan 42-45^o depsinish burchagi.
Gavdani va to‘g‘ri burchak ostida tizzalardan bukilgan oyoqlarni to‘g‘rilash bilan (qo‘llar va orqada turgan oyoq bilan) faol siltanish harakatlari.
Orqada turgan oyoq sonining oldinga faol harakatlanishi. U oyoq kaftini gavda massasining umumiy markazining (GMUM) vertikal proeksiyasidan birmuncha orqaroqda qo‘ygan holda tezda birinchi qadamni ta'minlaydi, shu tariqa qandaydir to‘xtatuvchi harakatning oldi olinadi.