«yengil sanoat texnologiyalari va jihozlari» K

Aniqlansin: Qoldiq changlanganlik - S_chik – ?
Echim :

1. 
   Quyidagi ifodadan foydalanib ikki pog‘onali changli havoni tozalash uskunasining umumiy samaradorligini aniqlaymiz:
   

η_um = (1-0,68)·(1-082) =1-(0,32x0,18) =0,94

2. 
   Ikki pog‘onali tozalagichdan atmosferaga chiqarib yuborilayotgan (qoldiq0changlanganlikni aniqlaymiz :
   

S_chik = S_kir - η_um · S_kir = 680-0,94x680=41 mg/m³

3. 
   SNiP 2.04.05 – 96 bo‘yicha chiqarib yuborilayotgan havodagi me’yoriy qoldiq changlanganlikni aniqlaymiz:
   

ΣL > 15,0 ming m³ /soat bo‘lgan xol uchun
S_kol = 100·K = 100· 0,8 = 80 mg/m³

4. 
   2 va 3 punktlarni solishtirib, qoldiq changlanganlikni me’yoriy kattaliklarga mos kelishini aniqlaymiz:
   

S_chik = 41 mg/m³, S_kol = 80 mg/m³


Hulosa: Ikkinchi bosqich changli havoni tozalash uskunasidan atmosferaga chiqarib yuborilayotgan havodagi chang konsentratsiyasi SNiP 2.04.05 – 96 bo‘yicha me’yoriy qoldiq changlanganlikdan yuqori emas.

Kattaliklar	Variantlar
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12
Skir , mg/m^3	940	360	540	820	735	425	650	290	480	585	830	910
∑L , m^3/soat.10^3	14,0	12,0	10,0	15,8	16,4	21,2	14,0	13,8	22,0	19,0	11,0	13,0
YQBKij., mg/m^3	0,95	1,5	2,0	3,5	4,2	7,0	6,0	4,0	5,2	3,7	1,0	1,3
ηI .	0,56	0,53	0,61	0,64	0,68	0,54	0,72	0,62	0,71	0,60	0,61	0,66
ηII .	0,68	0,65	0,76	0,68	0,79	0,78	0,87	0,75	0,82	0,74	0,68	0,65

Kattalik-lar	Variantlar
	13	14	15	16	17	18	19	20	21	22	23	24	25
Skir , mg/m^3	810	930	900	800	640	770	750	660	680	780	790	670	680
∑L , m^3/soat.10^3	13,5	15,6	13,0	21,0	18,0	17,0	21	16,0	14,5	13,0	19,0	20	22,0
YQBKij., mg/m^3	2,1	2,8	3,0	3,2	4,0	4,5	6,5	5,5	4,0	5,0	3,5	4,8	4,0
ηI .	0,68	0,7	0,72	0,54	0,62	0,68	0,7	0,75	0,6	0,55	0,58	0,65	0,68
ηII .	0,72	0,8	0,78	0,6	0,86	0,72	0,8	0,85	0,85	0,75	0,71	0,75	0,82

S_kir – uskunaga kirayotgan havodagi changlanganlik, mg/m³

∑L – uskunaning havo bo‘yicha umumiy ish unumdorligi, m³/soat.10³
YQBK_ij.- ish joyidagi changning yo‘l qo‘ysa bo‘ladigan konsentratsiyasi, mg/m³
η_I, η₂ – birinchi va ikkinchi o‘tim tozalash uskunalarning FIKlari


3-amaliy mashg‘ulot. To’qimachilik, yengil va paxta sanoati korxonalar tsexlarida aspiratsiya sistemasini hisoblash, ventilyatorlarni tanlash


ISHDAN MAQSAD: Ishlab chiqarish korxonalaridagi ventilyatsiya va havo so’rish sistemalarini o’rganish hamda to‘qimahilik, yengil va paxta sanoati korxonalar sexlarida aspiratsiya sistemasini hisoblash va ventilyatorlarni tanlashni o‘rganish.


Ishlab chiqarish xonalarini shamollatish.

Shamollatish sistemasi, ish jarayonida ishchilarga me’yoriy sharoit yaratib berishdan iboratdir. Ya’ni ishchilarni charchashdan, chang va gazdan himoyalaydi va ish unumdorligini oshirishda muhim o‘rin tutadi.

Birinchilar qatorida ishchilarning ish jarayonini o‘rganib, shamollatish sistemasiga bog‘liqligini aniqlab, bu faktorlar havoning harorati, nisbiy namligi, tezligi va tozaligidir, degan Rossiya olimi I.I. Flavitskiy.
Inson organizmi shunday tuzilganki, odam tanasidagi bo‘lgan issiqlik doimo uzatilib turishi kerak. Shundagina odam o‘zini sog‘lom his kila oladi. Bu o‘zgarishlarni termoregulyasiya deyiladi.

Tabiiy shamollatish

Tabiiy shamollatish ikki narsa hisobiga bo‘ladi: 1) tashqi va ichki xonalarning harorati farqiga (gravitatsion); 2) shamol bosimi hisobiga.

Issiqlik bosimi (gravitatsion) - isigan va gravitatsion - sovuq va isigan havoning solishtirma og‘irliklaridagi farq natijasida yuzaga keluvchi bosim. Tashqi va ichki havoning solishtirma issiqligi og‘irlik farqi hisobiga paydo bo‘ladi (3-rasm).
Agar t_i>t_t, unda _i<_t (_i- shamollatiladigan havoni solishtirma og‘irligi; _t- tashqi havoni solishtirma og‘irligi).
Issiqlik bosim quyidagi formula orqali ifodalanadi:
(3.1)
Shamol bosimi shamol binoning shamolga ro‘para tomonidan ta’sir qilganda havoning yuqori bosimi, shamolga teskari tomonidan ta’sir qilganida esa havoning past bosimi yuzaga keladi.

3- rasm. Issiqlik bosimi sxemasi.

Shamol bosimining bino atrofida taqsimlanishi 4-rasmda keltirilgan. Ortiqcha bosim “+” ishorasi bilan, past bosim esa “-“ ishorasi bilan, shamolning yo‘nalishi strelka bilan, shamolning tezligi V_sh bilan ko‘rsatilgan.

Ortiqcha bosimning yoki siyraklanishning kattaligi ushbu formuladan aniqlanadi:

4-rasm. Shamol bosimi sxemasi.
, (Pa) (3.2)
bu erda: a - aerodinamik koeffitsient bo‘lib, u binoning tashqi to‘siqi yonidagi ortiqcha bosim yoki kam bosim to‘liq shamol bosimining qancha qismini tashkil etishini ko‘rsatadi, binoning shakliga bog‘liq bo‘lib, tajriba yo‘li bilan aniqlanadi:
- shamolning to‘liq dinamik bosimi, Pa.
Havo katta tezlikda harakatlanganda bosimlarning taqsimlanishi binoning katta-kichikligiga bog‘liq bo‘lmaydi. Bu hol har qanday shakldagi bino uchun aerodinamik koeffitsientlari asl binoga o‘xshatib geometrik usulda yasalgan namunada (modelda) aniqlashga imkon beradi. Agar birgina xonaning ochiq teshiklari yaqinida har xil bosimlar yuzaga kelsa, u holda shamol ta’sirida xonada havo almashinuvi (gaz almashinuvi) yuz beradi.
Xonada ikkita tuynuk orqali havo almashinuvini ko‘rib chiqamiz. xonaning sxemasi 13-rasmda ko‘rsatilgan. Havo almashinuvini aniqlash uchun ochiq tuynuklarning yaqinidagi aerodinamik koeffitsientlar a₁ va a₂, to‘siqlar kesimining yuzi f₁ va f₂ shuningdek, shamolning tezligi boshlang‘ich ma’lumotlar bo‘lib xizmat qiladi. Xona ichidagi havoning harorati tashqi havoning haroratiga teng, havoning zichliklari ham teng.
Binodan tashqarida ochiq tuynuklari yaqinidagi havo bosimi (3.2) formuladan aniqlanadi:
, (Pa) (3.3.)
, (Pa) (3.4)
Xona ichidagi havo bosimi ma’lum emas. SHu sababli uni R_x bilan belgilaymiz. Xona ichidagi havoni almashtirish uchun R_x kattalik R₂ dan katta va R₁ dan kichik bo‘lishi kerakligi sababli bu holda bosimlar farqi birinchi tuynukda
R₁=R₁-R_x (3.5)
ga, ikkinchi tuynukda esa
R₂=R_x-R₂ (3.6)
ga teng bo‘ladi.
Birinchi va ikkinchi tuynuklarda havo sarfi tenglamaga muvofiq quyidagiga teng:
(3.7)
(3.8)
bunda: G₁=G₂


(3.5) va (3.6) ifodalarga R₁ va R₂ qiymatlarini qo‘ysak hamda ularni R_x ga nisbatan echsak, ushbuga ega bo‘lamiz:
(3.9)
R ning qiymatini (3.5) va (3.6) ifodalarga qo‘yamiz:
(3.10)
(3.11)
Keyin G ning qiymatini (3.10) ifodadan (3.7) tenglamaga qo‘ysak, xonadagi havo almashinuvini aniqlash formulasini hosil qilamiz:
(3.12)
R₂ ni (3.11) ifodani (3.8) tenglamaga qo‘yganda ham yuqoridagi formulalar hosil bo‘ladi.
R_sh bilan belgilanadigan to‘liq shamol bosimi qilib, R₁-R₂ bosimlar farqini olishimiz mumkin:
R_sh= R₁-R₂ (3.13)

U holda (3.12) tenglama quyidagi ko‘rinishni oladi:

(3.14)
Yong‘in chiqqanda binoning to‘rli tomonlaridagi eshik va derazalarni ochib qo‘yib xonani jadal shamollatish mumkin.
Xonani devorlardagi tuynuklar (derezalar), yuqorigi ora yopmalardagi teshiklar (shaxtalar) va tomdagi tuynuklar va shedlarning oynali qismidagi framugalar orqali ham xonani shamollatish mumkin.
Havoning infiltrlanishi deganda, asosan derazalar va tashqi eshiklardagi tirqishlar orqali tashqaridan havo kirishi natijasida tartibsiz ravishda tabiiy havo almashinuvi tushuniladi.
U har xil haroratlarda havoning zichligi to‘rlicha bo‘lishi tufayli yuz beradi. SHamol bo‘lganda infiltrlanish kuchayadi.