Yogoch material p65

Q-g q-s S-g
Qattiqjism sirtida suyuqlikning yoyilib ketishi yuqoridagi teng- lama quyidagi tengsizlik ko‘rinishiga ega bo‘lganda amalga oshadi:
o > o + o . cos 0.

Bundan ko‘rinib turibdiki, suyuqlikning qattiq jism yuzasi bo‘ylab yoyilib ketishi o_qg ning ortishi va o_qs hamda o_{c g} ning kama- yishi bilan tezlashadi.
Chegaraviy ho‘llash burchagi 0 suyuqlikning qattiqjism sirtini ho‘llashi va yoyilib ketish xususiyatini tavsiflaydi. Suyuqlik sirt tarangligining ma’lum bir qiymatida u qattiqjism bilan suyuqlik orasidagi adgeziyani ifodalaydi.
Lok-bo‘yoq materiallaming adgeziyasi deganda qattiq va suyuqlik fazalari chegarasidagi bog‘liqlik— yopishib turuvchanlik tushuniladi. Qattiq jism sirtidan suyuqlikni ajratib olishda bajariladigan ish adgeziya ishi deb ataladi. Odatda, u W_a yoki W_{q s} bilan belgilanadi. SI birliklar sistemasida bu ish MJ/m² (lMJ/m²=0,001J/m²= 1 erg/sm²) bilan o‘lchanadi. Adgeziya ishi Dyupre tenglamasi orqali topiladi:
W = o + o -o .
?-s 9-g s-g q-s


Bu tenglama 8-rasm yordamida oson tushuniladi.
Adgeziya ishi, yuqorida aytga- nimizdek, lok-bo‘yoqni asosdan ajratib olish uchun sarf bo‘lgan ishdir. Lok-bo‘yoq material asos bilan bog‘lanishda bo‘lganda erkin sirt energiyasi o_{q s} ga teng bo‘lsa, uzilganidan keyin esa u o_s_^+ o^ga teng bo‘ladi. Bu ikki miqdor ora­sidagi ayirma adgeziya ishini ifo­dalaydi.



8-rasm. Adgeziya (a) va kogeziya (b) ishlarini tushuntiruvchi chizma:

b^/’._i= o_sg (1+cos 0).

¿/—suyuqlik yuzani ho‘llaydi;
è—suyuqlik yuzani ho'llamaydi.
Qattiq jism yuzasidan tomchi­ning muvozanat holatidagi o qiymatini quyidagi formulaga qo‘yib, Yung tenglamasini olish mumkin:
Ko‘pincha adgeziya ishi bilan kogeziya ishi taqqoslab ko‘riladi. Kogeziya ishi lok-bo‘yoq molekulalari orasidagi o‘zaro tortishuv kuchini yengishda bajariladigan ishdir. Bunda ikkita faza, ya’ni suyuqlik va gaz chegarasi paydo bo‘ladi (8-rasm, b). Shuning uchun kogeziya ishi hosil bo‘lgan suyuqlik fazalari erkin sirt energiyasi- ning (sirt tarangligi) ikkilangan qiymatiga teng bo‘ladi, ya’ni:
W=W -2o .
q s-s s-g


Chegaraviy hodlash burchagi 0 qanchalik kichik bodsa, suyuqlikning qattiqjismga bodgan adgeziyasi shunchalik yuqori bodadi (g ning berilgan qiymatida) va yoyilish ham yaxshi bodadi. Agar chegaraviy hodlash burchagi 0 nolga teng bodsa, cos 0 =1 bodadi: adgeziya ishi esa W₉_ = 2 o . bo'ladi. ya’ni suyuqlikning qattiqjismga bodgan adgeziyasi uning kogeziyasiga teng bodadi. Bunday holatda qattiqjism sirti toda hodlanadi va suyuqlik cheksiz yoyilib ketadi.
Shartli ravishda aytish mumkinki, agar 0 burchak o'lkir va cos 0 ^0 bodsa,jism u yoki bu darajada hodlanadi (7-rasm, a). Agar 0 burchak 90°, bodgan adgeziya ishi