Yoshlаr sotsiologiyasi

Yoshlarning ijtimoiy rivojlanish kontseptsyasi: I.S.Kon asari bilan bogʼliq 
va bu asar yoshlarni oʼrganishdagi ijtimoiy va psixologik yondashuvlarni 
birlashtirgan. I.S.Kon tomonidan yoshlar qoʼyidagicha taʼriflangan: «yosh 
xarakteristikasining umumiyligi, ijtimoiy holatining xususiyatlari bilan ajralib 
turadigan, ijtimoiy-psixologik xususiyatlarni yuzaga keltirgan ijtimoiy-demografik 
guruhdir. Yoshlar hayotiy siklining aniq fazasidir (davridir), u biologik jihatdan 
universaldir, lekin uning ijtimoiy statusi va ijtimoiy-psixologik xususiyatlari bilan 
bogʼliq boʼlgan konkret yosh doirasi ijtimoiy-tarixiy tabiatga ega va ijtimoiy 
tuzum, madaniyat, shu jamiyatga tegishli sotsializatsiya qonuniyatlariga bogʼliq”. 
Nemis sotsiologi Karl Mangeymning taʼriflashicha yoshlar tez 
oʼzgaruvchi, yangi holatga koʼnikish kerak boʼlganida oldingi qatorda turuvchi 
rezervdir. Dinamik jamiyat ertami kechmi ularni (anʼanaviy jamiyatda safarbar 
etilmaydigan, integratsiya qilinmaydigan, aksincha bostirib yuboriladigan 
zaxiralarni) faollashtiradi va tashkillashtiradi. 

---

7 
K.Mangeymning fikricha, yoshlar ijtimoiy hayotning jonlantiruvchi 
vositachi funktsiyasini bajaradi; bu funkitsiya oʼzining muhim elementi bilan 
jamiyat statusiga toʼliq aralasha olmaydi. Bu parametr universaldir va makon, vaqt 
jihatdan chegaralanmagan. Jinsiy yetilganlikni bildiradigan hal qiluvchi omil 
shunda namoyon boʼladiki, unda yoshlar ijtimoiy hayotga qadam qoʼyadi va 
zamonaviy jamiyatda ular ilk bor murosasiz xaos (tartibsizlikka) duch keladi. 
N.I.Usinina oʼzining “Yoshlar tushunchasi mohiyatining tasnifi” 
maqolasida qoʼyidagi taʼriflarni keltirgan. Yoshlar asosan oʼrta maxsus va oliy 
maʼlumot olish faoliyatini olib boruvchi, ijtimoiy hayotga tayyorlanuvchi va 
qadam qoʼyuvchi odamlardir”. 
“Yoshlar” tushunchasi taʼrifi turli fan sohalarida tahlil qilingan. Xususan, 
sotsiologiyada yoshlar sotsiologiyasi alohida oʼrin egallagan ijtimoiy guruh deya 
taʼriflangan. Tadqiqotlarda esa yoshlar sotsializatsiyasi jarayoniga, yoshlar 
madaniyati almashinuvining xususiyatlariga, ularning ijtimoiy ahvoliga katta 
eʼtibor qaratilgan. 
Yoshlar sotsiologiyasining turli ilmiy yoʼnalishlari doirasida “yoshlar”, 
“yoshlik” fenomeni taʼrifiga oid qoʼyidagi yondashuvlar ishlab chiqilgan.