Yozma ish turlari: insho, bayon, diktant

Ikki nuqta quyidagi o‘rinlarda qo‘llanadi: 
1) shaklan tugallangan, lekin mazmunan keyingisi birinchisining 
uzviy davomi sanalgan bog‘lovchisiz qo‘shma gaplardan so‘ng: 
Oltmishga kirib bildim: umrim bekorga o‘tmabdi, odamlarga kerakli 
ekanman, hayotda iz qoldiribman; 
2) uyushiq bo‘laklardan oldin kelgan umumlashtiruvchi so‘zdan 
keyin: O‘zbekiston Respublikasining Davlat ramzlari: Davlat 
bayrog‘i, Davlat Gerbi va Davlat madhiyasi milliy iftixorimiz, sharaf 
va shonimiz sanaladi (P. T.); 
3) ko‘chirma gapdan oldin kelgan muallif gapidan so‘ng: Otam 
birdan samovarchiga buyruq beradi: – Musavoyga joy solib ber, 
ozodaroq yostiq qo‘y (O.); 
Quyidagi ma’nolarni ifodalagan bog‘lovchisiz qo‘shma 
gaplarda:
1) bir gap ikkinchi bir gapdan anglashilgan ish-harakatning 
sababini ko‘rsatsa: «Men u yil dehqonchilikdan hech narsa ololma-
dim: kuzgi bug‘doyning boshoqlari shira olayotgan vaqtda havoda ola 
bulut paydo bo‘lib, boshoqlar kuyib, qovjirab ketdi». (S. A.); 
2) bir gap ikkinchi bir gapdan anglashilgan ish-harakatning 
natijasini ko‘rsatsa: Xo‘ja G‘iyosiddin Hirotdagi ba’zi mashhur 
zotlarni go‘zal taqlid qildi: o‘tirganlar o‘rinlaridan qo‘zg‘ololmay 
qoldilar. (O.); 
3) agar biror gap boshqa bir gapning mazmunini to‘ldirsa yoki 
izohlasa: Qosimmurod aytardi: agar qo‘rqmasang, eng odamxo‘r 
daryo ham hech nima qilolmaydi – suvning o‘zi qirg‘oqqa chiqarib 
qo‘yadi. (O.); 
Nuqtali vergul bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar tarkibidagi sodda 
gaplar tugal fikrni anglatib, bir-biriga mazmunan bog‘lanmagan 

---

53 
hollarda qo‘yiladi: Mehnat, ijod, odam sharafi; Dil yorug‘i, hayot 
quvonchi – Hammasining asli, manbai – Sen, Vatanim – tinchlik 
tayanchi. 
Bog‘lovchisiz qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplar mazmuni 
voqealar bir-biriga qiyoslanganda ishlatiladi: Yaxshini yomon dema, 
olising bo‘lsa ham; Yomonni yaxshi dema, yaqining bo‘lsa ham. 
Uyushiq bo‘laklar guruhlanib, o‘zaro vergullar yordamida bir-
biridan ajratilganda, har bir guruhni anglatuvchi so‘zdan keyin nuqtali 
vergul qo‘yiladi: Gerb rangli tasvirda bo‘lib, humo qushi kumush 
rangda; quyosh, boshoqlar, paxta chanog‘i va «O‘zbekiston» degan 
yozuv tilla rangda; g‘o‘za shoxlari va barglari, vodiylar yashil 
rangda; tog‘lar havo rangda; chanoqdagi paxta, daryolar, yarimoy va 
yulduz oq rangda; O‘zbekiston Respublikasining Davlat bayrog‘i 
tasvirlangan lenta to‘rt xil rangda beriladi. 
Reja, qaror, farmon, buyruq, qonun va shu kabilarning oxirgi 
bandidan tashqari har bir bandi oxirida nuqtali vergul qo‘yiladi.