Yozuvni o'RG·atish

0 'quv-metodik topshiriqlar

l. Yozuvning texnika tomoni - tovush-half munosabati, husnixat va imlo haqida bilganingizni ayting.
2. Yozuvga oid quyidagi terminlami muhokama qiling: yo.zuv, yozish, grafika, grafema, orfografiya, kalligrafiya.
1. Imlo mezonlarini ayting va ularni tahJU qiling.
4. Yozuvda ishtilrok ,etadigan nutq analizatorlad haqida mulohazalaringizni aytib bering.

2. 
   §,. Yozish texnikasi va yozma nutqni o'rgatis,h
   

O'rgatish obyekti ,qi1ib, tovush-harf munosabati, harflar, imlo s.ingari ti] hodisalari tanlanadi,, ular, ta'kidlab o'tilgani- ' dek,, yozuvning texnik jihatidir. Yozish texnikasi (texnikaviy ko''nikmalar) asosida yozma flkr bayon etiladi -- nutqiy mala­ kala-r hosil qilinadi.. Qisqasi, ,,yozuv'' va ,,yo.zish'' ]ingvodi­ daktik termin-tushunchalarl doirasi bir-biridan t:arq qiladi.
O'.rgatiladigan G'mbiy Yevropa tillari va o'zbe.k tili ham lotin graftkasidlan foydalanadi. lkkala graftkaning tafovuUari va o'xshashliklarini hisobga olib, yozish texnikas.ini o'rgatishga kirishiladi.
Tovush-- harf munosabatlaridagi qiyinchilik darajasiga qarab,
ularni yozuvda (va o'qishda) o'zlashtirisb tartiboti belgilanadi.
Mas. tovush va barf muvofiq kelsa va ona till bilan chalkash-
tirish kuzatilmasa,, eshituv-tovush idroki, ko'ruv tasavvuri va yozish amaUari orqali grafika nisba·tan oson o'rganiladt (D. N. Bogoyavlenskiy tavsiyasi). Bir tovush bir necha barf orqali ifodalanishi yoki bir barf birdan ortiq tovushni bildi­ rishi mushkul vaziyat hisoblanadi: tovush-harf yoki bo''g'in tahlili yordamida o'rgatishga majbur bo'lamiz. Tahlil, bu o'rinda,. chuqur nazariy mulohazalar yuritish emas,, balki ushbu hodisaga xos xususiyatni sodda tilda aytishdir. Agar transkripsiya i(tovushning yozuvdagi be]gisi) kiritilgan bo']sa, undan me'yorida foydalanish mumkin. O'qilish qoidasini na­ moyish etuvchi misollar kifoya qilsa, mavhumot umumlash­ tiriJadi Harflarning alifbodagi nomi o'rganilishi so'zni. og'zaki harflab aytish (ingl. spelling, nem. buchstabieren, fr. epe{{ation) mashqini bajarishga zamin tayyorlaydi.
Bosh va kichfk harflami chalkashtinnaslik maqsadida ingliz tili bo'yicha ularni zamon va makonda ajratib o'rgatish tajri­ basi o'zini oqlagan. Yozma va bosma harflar darsda muvoziy tarzda beriladi. Qirqma ahfbodan ko'p foydalanish dastlabki bosqichda samarali natijalar beradi.
O'quvchi til tajribasini hisobga olib, chet tilda husnixat o'rgatiladi. Harflar yozilishi darslikda ko'rsatilgan y,o'sinda o'rganiladL Qiyin o'zlashtiriladigan harflar sinf doskasi va o'quv,chiJar daftarlarida bo'lib-bo'lib yozib ko'rsatiladi. Ko'r­ gazmali qurolni namoyish etishning, o''zi kifoya qilmaydi. Chiroyli va to'g'ri yozishni mualtim amalda yozib ko''rsatgani ma'quL Binobarin, yozishni o'rgatuv,chining xattotlik maho­ rati, hatto san-'ati (musulmon dunyosida tarqalgan ijodiy faoliyat) yuksak bo'lmog'i kerak.

- -
Imloni o'rganish yanada muhim o'quv vazifasidir.. Og'zaki nutqda o'zlashtirilgan so'zlarning yozilishi orfografik (imlo) minimum(i)ni tashkil etadi. Faqat o'qish va tinglashdagina uchraydigan leksika imlo minimumiga kirmaydi. Demak, mak- tabda o' I"ganilmish bareha leksik-grammatik hodisalarning orfogrammalari (imlo birliklari ¹)ni yozish shart emas, ya'nr imlo minimumiga rioya qilinadi, xolos. Orfografik hodisalarga



¹ ,Jmlo birligi" qamroviga kiradi: harf, harf birikmasi, so'z,
· o'z yasash unsuri., shakl yasash unsurii; gap tuziHsh shakH, oz­ ning ichki o'zgarishl va o' zgarmasligi kabHar. Qarang: ,I!.,D,. /1,xtutllloo. Ilpo6neMbl eio,llep)K3HMH o6yqeHHSJI HHOcTpaHHOMY .s131,1Ky. - Taw.. KeHT: Cl>au,. 1987. - I00-bet.
^{1'9 - JamoJ Jalolov} 289
alohida,e'tibor talab,etiladi. Qoidalar mohiyatidat xuddi gram­ matika va o,''qish texnikasida bo'lganidek, amaliy yo'nalganlik mezoni hukm suradL Qoidaga tushmaydigan imlo birligi (orfogramma) (mas. ingl. eight, are, you kabilar)ni ideogramma (yaxlit birlik) tarzida yozilishl o''rganiladi.
Orfografik birliklaming ona till va,chet tilda. muqoyasasi
oqibatida o''quvchi uchun osonjqiyin imlo birliklari aniqla­ nadi, bar qaysi bi.rtikka oz/ko'•p, vaqt va kuch sartlanadi hamda mashqlar be.)gilanadi l.
Ingliz tiJi orfografiyasi juda murakkabdir,, chunki u o'zi­ ning uzoq tarix.i (VI---XX asrlar) davomida boshqa tillardan ko'plab so''zlarni o'zJashtirgan. Bu so'zlaming aksariyati o'z talaffuz va yozuv me'yorini saqlah, qolgan, ba'zilad esa ingliz tili talaffuz qo.idasiga binoan o,'zgargan. lngliz tili imlo birliklarini o·'qµvchilaming o'zlashtirish darajalarig,a ko'ra uch turga bo'lish mum.kin: 1) qiyinchiligi kamroq hnlo birliklari;,