Yozuvni o'RG·atish

§,.. Yozuvning tilshunoslik va nhshunoslik

masalalari
Chet til o qitish metodika i yozuv haqidagi ma'lumotlar­ ni yaqin fanlar to'plagan Hmiy yutuqlardan o'rganadi va ama]da ijodiy tatbiq etadi. Tilshunoslik tilni sistema maqomida, ruhshunoslik uni faoliyat va malak:a sifatida tekshiradi
Tilshunoslik tadqiqotlariga binoan grafik tizimdagi be]gilar turli infonnativ vazifalami. o'taydi. Bu tizimning eng kichik birligi - grafemalar va orfografik belgi (apostrof, defis (chiziqcha), half usti va osti belgisi kabi)1ardan iborat bo Hb, yozma nutqning shakily tarafini farqlashga xizmat qiladi. ·Grafik tizimning katta birligi - morfema va leksema esa nutqiy ho­ silaning mazmun tomonini ifodalashda ishtirok etadi. Grafema qo'lharakat mexanizmi tufayli yaratiladi va ko'ruv kanali orqali idrok etiladi. Nutq oqimjda grafema o'miga ko'ra (bosh va kichik harflar), yonidagi harflar bilan munosabati tufayli (so'z boshi va o'rtasida :kelishi) yozilish xususiyatiga qarab (dastxat, bosma va kompyuter yozuvi harllari) o'zining allog­ raflari (variantlari)ga ega bo'ladilar. Grafemalaming sifati jiha­ tidan quyidagi toifalari mavjud: (1) sigmentga oid grafema (harf, harf birikma i), (2) morfemali grafema (o zak, qo'­ shimcha, old qo' ltimcha, fleksiya), (3) chegaradagi grafema (so'·zning birikishi oraHg'ida) va (4) super egment grafema (tinish belgilari) kabilar..
Yozish texnikasi nazariyada uch tarkibli bo'lgani bilan, amaliyotda ular yaxlitlik kasb etadi. Muallim ularning har biridagi mavjud qiyinchiliklarni tilshunos]ik ma'lumolari yor­ damida bilib oladi. Qiyinchilik tafovut hosilasidir. (Xato esa qiyinchilik oqibatidir.)
T'ov■sh-harf munosabati. lngliz, ispan, nemis, fransuz
tiUari tovush...harf bog'lanishi o'quvchilar ona tilidagidan farq qilishj hollariga duch kelamiz:
(I) tovush bilan half miqdorining mos kelmasHgi (chet tilda bir tovushga ikkita (digraf) va uch (ba'zan undan ham ko'p) harf to'g'ri keladi, ona tilida, ,,,ch,. sh, ng'''dan tashqari, bu hodisa yo''q) ·

2. 
   harfning turUcha o'qilishL Chet tildagi undosh (mas. ,,s'") o'rniga qarab, har xil tovushni ifodalaydi;
   
3. 
   harflaming bir nechasi bitta tovushni ifodalashi. (mas. [k) tovushlning s, k,, q harflari orqali belgUanishl);
   
4. 
   ba'zi harflar chet tilda o'qilmaydi (shartli soqov harf deyiladi).
   

Tovush..-harf munosabati yuzasidan vujudga keladigan qiyinchiliklar oldini olish uchun o'ziga xos mashqlar bajarish tavsiya etiladi.
Husnixatni o'rganishda o quv,chilar ona tilidagi tajriba­ laridan samarali foydalanishlari mumkin. O'quvchi yozish chog'ida to'g'ri o'tirishni, go''I, barmoq va tirsak holatini,, daftarni qanday ushlash kabilarni biladi Qator hartlaming yozilishi (mas. e, o, s kabilar) o quvchilarga hech qiyinchilik tug'dirmaydi.
O'quv,chilar ona tilidagi yozish ko'nikmasi chet til o'rga­ nishda xalaqit berisbi (interferensiya) ham mumkin. Mas. bosma harf o'xshash,, uning yozma shakli keskin farq qiladi yoki gisman o'xshash harflar, butunla.y tafovut giladigan hartlar va h.k.
Imloni o'rgatish uchun muallim uning tilshunoslikdagi m.a'lum mezonlarini bilishi zarur.