Ю кулбеков Гулистон. СЎз боши

Мавзу режаси.
1.Газ энтропияси.
2. Термодинамиканинг иккинчи қонунини умумий шаклланиши.


Таянч тушунчалар.
Газ ҳолати ўлчами, энтропия, иссиқлик узатилиши, айланма цикл, термодинамик ҳарорат .
1-асосий савол. Газ энтропияси
Ўқитувчининг мақсади.
Талабаларга газ энтропияси тғрисида ткшкнча бериш


Идентив ўкув мақсадлари

1. 
   Газ ҳолати ўлчами тўғрисида тушунчага эга бўлиш.
   
2. 
   Газларнинг энтропия ҳолатини тушуниб олиш.
   
3. 
   Термодинамик ҳаорат тўғрисида тушунчага эга бўлиш
   

1-асосий саволнинг баёни.

Ҳқандай термодинамик жараёнда катнашадиган иссиқлик миқдорини билиш учун термодинмикада яна бир газ ҳолатининг ўлчами-энтропия тушунчаси киритилган. Энтропия сўзи грекчадан олинган бўлиб ўзгартириш, айлантириш деган маънони англатади. Бу функция энергияни бошқа энергияга ўзгартириш тадкикотлари учун қўлланилади.

Энтропияни мохияти билан танишиш учун PV диограммада ихтиёрий кайтувчи 1-2 газ ҳолатини ўзгариш жараёнини кўриб чикамиз.
Жараён давомида газнинг ҳарорати ўзгариб туради.
Агар 1 - 2 жараённи чексиз кичик ва бир - бирига чексиз якин бўлакларга бўлсакда, ҳар бир бўлакда dq иссиқлик берилди деб оламиз. Бунда биз чексиз кичик жараён оралиғида газнинг ҳарорати деярли ўзгармайди дейишимиз мумкин.
Чексиз кичик жараёнда газга берилган исикликни газнинг абсолют ҳароратига "Т" нисбатини келтирилган иссиқлик деб атаймиз ва ds билан белгилаймиз, яъни , (1) ёки бу ифодадан чексиз кичик жараёнда газга берилган иссиқликни аниқлаш мумкин
q = Tds (2)
Маълумки, газнинг термодинамик ҳарорати "Т" доимо мусбат кийматга эга. Шунинг учун охирги (2) тенглигига караб куйидаги фикрни юритиш мумкин. Агар газга иссиқлик берилса иссиқлик миқдорини кўрсатувчи энтропия ортади ва аксинча, газдан иссиқлик олинса энтропия ҳам камаяди.
Газнинг энтропиясини аниқлаш учун термодинамика 1 - нчи қонунини дифференциал кўринишдаги тенгламасини Т га бўламиз


(3)

газ ҳолати тенгламаси PV+RT ни куйидаги ҳолга келтирамизда (3) тенгликга кўямиз

ёки (1) ни ҳисобга олсак
бўлади.
Бу dS катталик, газнинг ҳар бир ҳолати учун аниқ кийматга эга бўлган газ ҳолатининг маълум функцияси бўлиб, термодинамикада энтропия дейилади.
Демак, энтропия - маълум функция "S" нинг тўла дифференциали бўлиб, у факат газ ҳолатининг ўлчамларига боғлиқдир. Шунинг учун энтропиянинг ўзи ҳам газ ҳолатининг ўлчами бўлиб ҳисобланади.
Энтропиянинг абсолют киймати термодинамикада унчалик аҳамиятсиз бўлиб, унинг ўзгариши эса катта аҳамиятга эга. Чунки унинг ўзгариши газга берилган иссиқлик миқдорини тўла храктерлайди. Шунинг учун термодинамикада ишчи жисм энтропиясининг ўзгариши аниқланади


Энтропия тушунчаси термодинамик ҳисоблар учун жуда кулай бўлган "TS" диаграммасини киритиш имконини беради. Бунда абцисса ўкига маълум масштабда энтропиянинг "S" киймати, ордината ўкига эса термодинамик ҳароратнинг кийматилари кўйилади.
Агар газ 1-ҳолатда 2-ҳолатга ўтишда Т=f(S) эгри чизиғи орқали борган бўлса, у ҳолда берилган иссиқлик миқдори
ва бўлади.
Демак, бундан кўриниб турибдики, "ТS" диаграммада

6-расм. Иссиқликнинг Т,S-координатада график кўриниши

жараённи кўрсатувчи эгри чизик, бошланғич ва охирги ҳолатлар орқали ўтган иккала ордината ва абцисса ўки билан чегараланган юза 1-2-3- 4-1 маълум масштабда жараёнда катнашган иссиқлик миқдори "q"ни ифодалайди. Шунинг учун термодинамик жараёнларни бундай координаларда ифодаашни "ТS" диаграммаси ёки иссиқлик диаграммаси дейилади.