Yuksak intellektual salohiyatni ma'naviy barkamol avlodni tarbiyalash komil insonni voyaga yetkazishda mamlakat eng yangi tarixning tutkan yo’LI

Birinchidan, ilmiy-tadqiqot ishlari samaradorligini, ilmiy-texnikaviy kadrlar ta’limi sifatini va malakasini oshirishga, byudjet mablag‘laridan foydalanish samaradorligini oshirishga, biznes bilan o‘zaro hamkorlikni va amaliy faoliyat natijalarini tijoratlashtirish jarayonlariga hissa qo‘shadigan jahon ilm-faniga integratsiya qilish. tadqiqot va ishlanmalar, yoshlarning tadqiqot va ishlanmalar sohasiga kirib kelishi va boshqalar. Shuni yodda tutish kerakki, O‘zbekistonning raqamli iqtisodiyot va bilim talab qiladigan tarmoqlarga asoslangan ishlab chiqarishga o‘tishi munosabati bilan ta’lim va ilm-fan integratsiyasining ahamiyati jiddiy oshadi.
· Ikkinchidan, ilmiy darajaga ega ilmiy kadrlar, ayniqsa, fan doktorlari tayyorlashni jadallashtirish zarur. Dunyoning rivojlangan mamlakatlarida fan doktorlarining soni umuman fan rivojining asosiy ko‘rsatkichlaridan biri hisoblanadi. Misol uchun, AQShda har yili o'rtacha 60 000 kishi, Evropa Ittifoqida - 40 000, Xitoyda - 30 000, Hindistonda - 25 000 kishi doktorlik darajasini oladi.
· O‘zbekistonda bu jarayon jahon darajasidan ortda qolmoqda. Aytish kerakki, muammo nafaqat himoya qilingan dissertatsiyalar sonida, balki ularning sifatida hamdir. Keyingi yillarda dissertatsiyalar sifatiga qo‘yiladigan talablar sezilarli darajada oshdi. Shu bilan birga, ba'zi boshqaruv qarorlari yangi muammolarni keltirib chiqardi. Masalan, ilmiy iqtiboslar indeksi tan olingan xalqaro jurnallarda olimlarning nashrlari sonini ko‘paytirish talabi ilmiy nashrlar bozorining shakllanishiga olib keldi. Nufuzli bo'lmagan jurnallarda pullik ilmiy maqolalarni ommaviy ravishda ommalashtirish mavjud. Bu hech qanday holatda ilmiy ish sifatining oshishiga, o‘zbek ilm-fanining nufuzining oshishiga olib kelmaydi.
· Uchinchidan, ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga xarajatlarni sezilarli darajada oshirish, byudjet mablag‘laridan samarali foydalanish ustidan shaffof nazorat tizimini yaratish zarur. 2018-yilda ilmiy-tadqiqot va ishlanmalarga sarflanadigan xarajatlar yalpi ichki mahsulotga nisbatan bir necha barobar oshdi. Shunday qilib, Isroilda bu ko'rsatkich 4,95 foizni, Janubiy Koreyada - 4,81, Xitoyda - 2,19 foizni tashkil etdi. Bu ko‘rsatkichga ko‘ra, O‘zbekistonda, masalan, 2018-yilning o‘zidayoq respublika bo‘yicha yalpi ichki mahsulotning 0,13 foizi ushbu maqsadlarga yo‘naltirilgan (2019-yilda bu ko‘rsatkich ikki barobarga oshgan). Mutaxassislarning fikricha, ilm-fan rivojini yetarli darajada rag‘batlantirish uchun yalpi ichki mahsulotning kamida 1 foizini ajratish kerak.
· Tabiiyki, jadal rivojlanayotgan ilm-fan ehtiyojlarini faqat byudjetdan moliyalashtirish bilan qondirish mumkin emas. Shu bois dunyoning eng rivojlangan davlatlarida ilmiy tadqiqotlarni tijoratlashtirishga katta ahamiyat berilmoqda. Ularning tajribasini o‘rganish shuni ko‘rsatadiki, ilmiy-texnikaviy faoliyat natijalari va davlat mablag‘lari hisobidan yaratilgan intellektual mulk ob’ektlarini xo‘jalik muomalasiga kiritish mexanizmini ishlab chiqishning asosiy tendentsiyasi tijoratlashtirishni moliyaviy-huquqiy ta’minlashni tashkil etish va takomillashtirish hisoblanadi.
· O‘zbekistonda bu jarayon hali rivojlanish bosqichida. Binobarin, xorij tajribasini bugungi kun voqeligimizga moslashtirish bu muammoning eng oqilona yechimidir. Masalan, Qo'shma Shtatlar fan va ta'lim muassasalaridan jamiyat va biznesga bilim va texnologiyalarni uzatish bo'yicha dunyo mamlakatlari orasida yetakchi o'rinlardan birini egallaydi. Bu erda ilmiy tadqiqotlarni tijoratlashtirish deganda, qoida tariqasida, ilmiy tadqiqot instituti yoki universitet tomonidan davlat grantlari bo'yicha ilmiy ishlanmalarni amalga oshirish emas, balki ilmiy fikrni tovarga aylantirishga qaratilgan tashkiliy, huquqiy va moliyaviy chora-tadbirlarning butun majmuasi tushuniladi. .
· Mamlakatimizda davlat grantlari uchun ajratilayotgan ulkan mablag‘lar har doim ham kutilgan natijani beravermasdi.
·