Yuqori tezlik magistrallarini ishlatish tajribasi

Ekologik shart-sharoitlar 
 
1987 yili BMT ning atrof-muhit bo‘yicha Butunjahon komissiyasida «Bizning umumiy 
kelajagimiz» ma`ruzasi chop etilib, unda insoniyatning mavjudlik modeli sifatida barqaror 
taraqqiyot tushunchasi joriy etilib, bu kabi darajaga erishilganida bo‘lg‘usi avlodlarni ana 
shu imkoniyatdan mahrum etmagan holda bugungi kunda yashayotgan avlodlarning 
hayotiy ehtiyojlari qondirilishiga erishiladi.Relsli elektr transportning yaratilishiga ko‘p 
jihatdan aynan ekologik muammolarni hal qilish zarurati sabab bo‘ldi.Temir yo‘l 
transporti, ayniqsa yuqori tezlikdagi elektr transport, avto-mobil va havo transporti oldida 
nafaqat uglerod dioksidini, balki chiqari-ladigan barcha ifloslantiruvchi moddalar spektri 
bo‘yicha ham kamroq miqdorda solishtirma chiqarishi nuqtai nazaridan ustuvor jihatlarga 
ega. Yirik issiqlik yoki atom stansiyalarida olingan energiyadan foydalanib, elektr tortuviga 
ega bo‘lish atrof muhitga transport qo‘shgan “hissasi”ni kamaytirishning muhim 
omillaridan biridir. 

---

Xalqaro Temir Yo‘llar Uyushmasi (MSJD) ma`lumotlariga ko‘ra elektr-lashtirilgan temir 
yo‘llar (poyezdlar katta tezlikda harakatlanadigan magis-trallar ham shular qatoriga 
kiradi) generatsiyalovchi quvvatlardan to hara-katlanuvchi tarkib tortuv dvigatellariga 
qadar bo‘lgan umumiy energetika zanjirida 100 yo‘lovchi/km ga eng kam CO
2
chiqindisi 
ko‘rsatkichlariga ega: 4 kg. Qiyoslash uchun: avtotransportda bu qiymat 14 kg ga, zamo-
naviy samolyotlarda – 17 kg ga teng.Katta tezlikdagi magistrallar xuddi shunday o‘tkazish 
imkoniyatli avtomagistrallarga nisbatan ancha kichik hududni egallaydilar. Tashishlar 
solishtiradigan hajmida havo transporti aeroportlar uchun katta tezlikdagi magistrallar 
(ularning butun infratuzilmasi bilan birga) bilan taxminan bir xil maydon ajratilishini talab 
qiladi. Bu holda aeroport hududini bevosita egallashdan tashqari, uning atrofida odamlar 
yashashi ular uchun katta noqulaylik tug‘diradigan, shovqin ta`siridan saqlaydigan himoya 
hududi talab etilishini ham hisobga olish zarur.Yuqori tezlikda harakatlanuvchi temir 
yo‘llar transportning boshqa tur-lari oldida shovqin tavsiflariga ko‘ra ham so‘zsiz 
ustunlikka ega. Tadqiqot-lardan ma`lum bo‘lishicha, temir yo‘l tezyurar magistrallari xuddi 
shunday tashish imkoniyatiga ega bo‘lgan avtomagistralga nisbatan kamroq shovqin 
chiqarar ekan. Bunda uning spektral tavsiflari va namoyon bo‘lish davriy-ligi insonni 
kamroq bezovta qilish xossalariga ega. Shu bilan birga tezyurar magistrallardan keladigan 
shovqindan himoya qilish uslublari yaxshi ma`lum va ular ancha yuksak samarali 
hisoblanadi (muhandislik qurilma-lari – sun`iy ko‘tarmalar, ekranlar (to‘siqlar), daraxt 
ko‘chatlari yordami-da). Ammo bularning barini aeroportga nisbatan qo‘llashning imkoni 
yo‘q.