Z. A. Sulaymonova, D. A. Hazratova, S. A. Karomatov

1. Disperslash usılı. Disperslash usılında qattı dene stabilizator menen birge untaq etip maydalanadı yamasa elektr, ul'tratovush tásirinde suyıqlıq ishinde
24
Untaqǵa aylantırıladı. Qattı jismni kolloid bóleksheler ólsheminde usaqlaw ushın kolloid digirman, vibrotegirmonlar, biserli maydalaytuǵın qurılmalar isletiledi.
2. Kondensatsiya usılı. Kondensatsiya procesi eki qıylı boladı : fizikaviy hám ximiyalıq kondensatsiya.
Fizikaviy kondensatsiya dispersion ortalıqqa qattı, dene bug'ining jiberiw usılı bolıp tabıladı. Bul usıl menen sınap, selen, altıngugurt, fosfor zollari alınadı. Ximiyalıq kondensatsiya ximiyalıq reakciyalar nátiyjesinde qıyın eriwsheń birikpeler payda bolıwına tiykarlanadı.
Olarǵa :1) qaytarılıw, 2) oksidleniw, 3) almasınıw, 4) gidroliz hám basqa usıllar kiredi.

KOLLOID ERITPELERDI TAZALOW USULLARI.
Kolloid eritpeler payda bolǵanda olar quramında dispers fazadan tısqarı, kóp muǵdarda kislota, tiykar hám duzlar da boladı. Kolloid eritpe turaqlı bolıwı ushın eritpede elektrolitlar málim muǵdarda bolıwı kerek. Sonday eken artıqsha muǵdardaǵı elektrolitlarni shıǵarıp jiberiw zárúr. Bul process kolloid eritpeni tazalaw dep ataladı. Kolloid eritpelerdi tazalaw ushın dializ, ultrafiltratsiya hám elektrodializ usıllarınan paydalanıladı.
Dializ usılında kolloid eritpelerdi tazalaw
Bul usılda ( greksheden dializ - ekige ajıratıw ) ıdısqa tazalanıwı kerek bolǵan kolloid eritpe solinadi. Keyininen bul ıdıs suw salınǵan basqa ıdısqa túsiriledi (1-suwretke qarang!). Ídıs daǵı suw waqtı -waqtı menen almastırıp turıladı.

25
Kollodiy qapshıq tómendegishe tayarlanadı : qandayda bir shıyshe ıdısqa kollodiy qapshıq quramına kiretuǵın 11% ga jaqın azot bolǵan nitrostellyulozaning spirt menen efir qospası daǵı eritpesi solinadi. Keyininen ıdıstı aylantırıp turıp, kollodiy eritpesinen bosatiladi. Ídıs diywallarında qalǵan kollodiy eritpesi múmkin shekem tegis tarqalıwı kerek. Keyininen ıdıs túbirrilib, onıń ishindegi spirt hám efir birotala bug'languncha kútip turıladı efir hidi joǵalǵannan keyin ıdıs taza suw menen bir neshe ret shayqatıladı. Keyininen perdediń shetleri kóshirilip, perde menen shıyshe ortasına suw quyıladı hám payda bolǵan perde shıysheden kóshirip alınadı.

Payda etińan kollodiy diywallarında (yamasa haywan pufagi diywallarında ) júdá mayda tesikler boladı. (olardıń diametri 20 -30 nm shamada ). Bul tesiklerden molekula hám ionlar oǵada aladı, lekin kolloid eritpediń bóleksheler oǵada almaydı, sebebi olardıń mistellasi quramında bir neshe mińlaǵan molekulalar agregirlangan halda boladı hám kolloid bólekshe ólshemi kóp ret úlkenlew boladı.
Kolloid eritpe degi elektrolitlar diffuziyalanib, yarım ótkizgish perde (membrana ) arqalı kolloid eritpeden shıǵıp keteberedi. Suwdı almastırıw menen kolloid eritpeni qálegen dárejede tazalaw múmkin. Eger uzaq waqıt dializ etilse, ol halda kolloid eritpeden qosımshalar shıǵıp ketiw menen birge, stabilizator da shıǵıp ketiwi múmkin; bul bolsa kolloid sistemanı koagulyastiyalanishiga alıp keliwi múmkin.

26

1-súwret. Sanaatda qollanılatuǵın dializatorning dúzilisi hám jumıs principi

2-súwret. Kolloid eritpe quramındaǵı artıqsha elektroitlarning yarım ótkizgish membrana arqalı suwǵa ótiw ( kolloid eritpediń tazalanıwı )