Z. N. Adizov Buxoro Neft va gaz sanoati kasb-hunar kolleji direktori

~~n too “


(2.2)


i" i I, и 11




Termodinamik shkala esa, absolyut temperaturalar shkalasini joriy etgan ingliz olimi Kelvin nomi bilan yuritiladi.
Absolyut temperatura Gey-Lyussak qonuni
V= V₀(l + (2.3)
ga muvofiq temperaturaning boshlang‘ich nuqtasi absolyut nol temperaturaning boiishiga asoslanadi (2.3) ifoda ideal gaz hajmi Г ning o'zgarishi P- const bo‘lganda temperaturaning o‘zgarishiga bog‘liqligini ko‘rsatadi, bu yerda: V₀ — Selsiy shkalasi bo‘yicha
temperatura nol bo'lgandagi gaz hajmi; a = z~273 i6 ~ hamma gazlar
uchun bir xil bo‘lgan hajmiy kengayish termik koeffitsiyenti.
Absolyut nol temperaturada (r_oda) gaz hajmi V= 0 deb fara/ qilinsa,
0=F₀(l + 7;) (2.4)
bo‘lib, absolyut temperaturaning qiymati T₀ = -273,16 bo'ladi.
Absolyut nol temperaturani amalda o‘lchash mumkin emas, chunki temperatura pasaygan sari, gaz hajmi nolga yaqinlashmay, suyuqlikka aylanadi.
Amalda temperaturani o‘lchash uchun xalqaro amaliy shkalalar — Selsiy va Kelvin qo‘llaniladi. Bu shkalalar Selsiy shkalasi asosida tuzilgan, ularning o‘lchov birligi amaliy shkalalar — selsiy, t hamd.i kelvin, T.
Xalqaro amaliy shkala bo‘yicha temperatura kelvinda o‘lchansa, uning qiymati quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
T= fC + 273,15. (2.5) *
Xalqaro birliklar sistemasida temperaturaning o'lchov birligi sifatida kelvin (K), ya’ni suvning muz, suv, bug‘ holatida bo‘ladigan nuqtasi deb ataladigan termodinamik temperaturasi qabul qilingan Shu bilan bir qatorda XBS da temperaturaning Xalqaro amaliy temperatura shkalasi — Selsiy shkalasida (°C) o'lchashni ham tavsiya qilinadi. Bu shkala jismlarning o‘zgarmas holatlaridan oltitasining mavjudligiga asoslangan:

1. 
   Kislorodning qaynash nuqtasi: 182,97°C.
   
2. 
   Suvning bir vaqtda uch holatda (muz, suv, bug‘) bo‘lish nuqtasi 0,0ГС.
   

\ Suvning qaynash nuqtasi: +100°C.

■I ()li mgugurtning qaynash nuqtasi: +444,6°C.
‘i kumushning qotish nuqtasi: +961,93°C.
n ()llilining qotish nuqtasi: +1064,43°C.
Itu shartli nuqtalarga asoslanib, etalon o‘lchov asboblarining lihilasi darajalanadi.
(/ittill, suyuq va gazsimon moddalaming temperaturasini o‘lchash ih Inin nmalda turli xil qurilmalar — termometrlar qo'llaniladi.
11-mpcraturani o‘lchash usuliga ko‘ra barcha termometrlar ikki
a boMinadi: kontaktli va kontaktsiz (Bevosita muhit bilan kon-
i,4 nl.i bo'ladigan va muhit bilan kontaktda bo'lmaydigan.) Birinchi finnliga kengayish termometrlari, manometrik termometrlar, n iiiiiirk-klrik termometrlar va qarshilik termometrlari (termistorlar) 1 нn«11 Ikkinchi guruhga esa turli turdagi pirometrlar kiradi.