shaklni farqlashga juda ojiz va ular predmetni idrok qilishda odatda
rangiga tayanadilar, deyishadi. A.A.Lyublinskaya va
N.X.Shvachkinning olib brogan tadqiqotlari hatto kichik bog‘cha
yosh davridagi bolalar ham tanish predmetlami idrok qUishda shaklga
- predmetning mazmun va mohiyatidan ajralmas bo‘lgan biror-bir
belgisiga asoslanadUar, deya xulosa chiqarish, imkoniyatini berdi. Biroq
shaklni ajratib, mavhumlashtirishni bunchalik tez bajara olmaydi.
KichUc bog‘cha yosh davridagi bola geometrik shaklni idrok qila
turib odatda uni biror bir predmet bilan o‘xshatadi (kvadratni
ko‘pincha “deraza”, “kubik” va b. deb; aylanani — “koptok”,
“g‘ildirak” kabi nomlaydi).
0 ‘rta va katta bog‘cha yoshidagUar duch kelgan shaklni farqlashga
ehtiyoj sezadUar. Ular ko‘pincha predmet nimaga o‘xshashi va ularda
mavjud tushunchalar orasidagi boshqa turli shakllardan nimasi bilan
farqlanishini aniqlashga urinishadi.
Vaqtni idrok qilish bolalar uchun ancha qiyinchilik uyg‘otadi va
buni tushunish ham mumkin. Axir vaqt ko‘igazmali shaklga ega emas,
o‘tib ketuvchi, qaytarilmas, uni idrok qilish sub’ektiv hollarga bog‘liq
hamda shaxsiy xarakteiga ega.
Sutka qismlaridan bolalar ertalab va kechqurunni osonroq, tun
va kunni esa biroz qiynalib idrok qilishadi. Dastlab bola vaqtning sifat
belgilariga asoslanib, ketma-ketlikda va sistematik tarzda kechadigan
hodisa, faoliyatlar hisobiga, kun tartibiga qarab (ertalab — “bu
nonushtagacha”, kun
“kunning o ‘rtasi, ya’ni tushlik vaqti”,
kechqurun — “onam ishdan chiqib meni olib ketadigan payt”)
mo‘ljal oladilar. Ko‘pincha ilk yosh va kichik bog‘cha davrida vaqtni
Do'stlaringiz bilan baham: |
