Заки достонлари

е) чўчиш, ваҳима, даҳшат маъноси: ...ў баччағар, отам 
айтганининг ўзи бу лаънати қайдан келиб қолди? (Рав.21). «Ўббо, 
баччағар кампир, отам айтган мастоннинг ўзи экан... (Рав.23).  
ж) ғам-ғусса, алам маъноси: Во Равшан, дер, сенинг учун 
ўлдим, дер // Армон билан сен улдан айрилдинг, дер // Вой-вой дейди, 
ўзин уриб бузлайди (Рав.67). 
ё) кишининг оғир кайфиятини ифодаловчи маъно: «...супага 
келиб, уҳ, деб ўтириб, кўзасини шу ерга қўйиб... (Рав.21). Бир пилла 
уҳ, деб далага чиқди (Рав.97).
з) ажабланиш, таажжуб, ҳайрат маъноси: Э, Султоним, 
элингизда бирорта ақиллироқ одам чиқиб, сизни Сувон ўғлингиз 
билан яраштириб қўймабди-да (О.63). Ҳа, фарзанд, сизга хотиннинг 
қадри жуда ўтган экан, сизни биз билмаганимиз йўқ экан (Ой.198). 
к) койиш маъноси: Эй бола! Мунча бақирасан, кайф деган 
нарсадан қолмади-ку! (Рав.34). Вой бўй, бети қора, уялмаган, - 
дейишабердилар (Рав.37). 

---

104 
Юқоридаги мисоллардан кўриниб турибдики, достонлар тилида 
ундов сўзлар синонимияси ҳам кузатилади. Уларнинг кўринишини 
чизма орқали тасвирлаш мумкин (қаранг: 5- илова). 
Кўринадики, биргина ундов сўзлар контекст билан боғлиқ 
равишда гоҳ ижобий, гоҳ салбий маъноли эмоцияни билдириш учун 
хизмат қилади. Тилда ва нутқда турли хил расм-одат билан боғланган 
сўзлар ҳам борки, улар сўзловчи ёки нотиқнинг эмоциясини 
кўрсатиш учун хизмат қилади. Бундай сўзлар, одатда, ундов-сўзлар 
ичида қаралади. Бу типдаги расм-одат ундовлари аслида мустақил 
сўзлардан келиб чиққан бўлиб, ҳозир кишининг турли ҳис-туйғусини 
ифодалашга хизмат қилади. Бу типдаги сўзларни ижобий эмоционал 
ундов сўзлар гуруҳига киритиш мумкин. 
Расм-одат ундов сўзлари қуйидаги маъноларни ифодалайди: