22
маъноларини воқелаштирмоқда.
– лар қўшилгандан сўнг боғли
қуршовда
«кўплик+ ҳар бири» маъноси ифодаланган.
От ясовчи
–дош (А.i=7; Р.i=3)
, -зор (А.i=2; Р.i=3)
қўшимчалари
ёрдамида кўплик ифодаланади:
Одам борини билмай, ҳеч кимни
кўрмай,
кетаверди тинмай, мева
зорлар оралаб бораверди (О.19).
Ўлдирди бу чангал
зорда чоптириб (Рус.444). Неча кунлар бўлдик
бирга ҳам йўл
дош, // Бир-биримиз билан бўлганмиз сир
дош.
(Рус.438).
б) феълларда кўплик шаклнинг ясалиши:
Сон категориясини
ифодаловчи
-лар қўшимчаси иштирокида. Масалан: Равшанни
дорнинг остига олиб борди
лар (Рав.59). Зулхумор ойнинг теварагида
беш юз сарбоз қоровул қўйиб, жуда эҳтиёт қилиб ётаберди
лар
(Рав.59).
Шахс-сон категориялари ифодаловчи
-миз, -сиз, -дилар (ҳозирги
замон шакли),
-к, -ингиз, -дилар (ўтган замон шакли) қўшимчалари
иштирокида: Сизлар кўнглингизга оғир олма
нгиз (Рус.438).
Зулхуморни
сенга берамиз, подшога куёв ўғил қила
миз, десак
(Рав.59). Яна сиздан тилай
миз: қирқ кун муҳлат берса
нгиз, шу болани
зиндон қилса
к.. (Рав.59).
Биргалик
нисбат ифодаловчи -ш, -иш қўшимчаси иштирокида:
Кун чиқиб чошка вақти бўлганди, // Кўп бир текис майдон чўлга
ет
ишди, // Бари отларни чопмоқ бўлди бу дўстлар, // Биёбонни кўриб
ҳавас қил
ишди (О.29).
Буларнинг орқасида уч юзча қизлар ўйна
шиб, бир-бирови билан
ол
ишиб, биров-бировининг бўйнига қўл сол
ишиб, бариси бирдай,
ҳурдай бўлиб, ўйнаб кул
ишиб, бир-бирини мушк-анбар собунлар
билан ур
ишиб ўтаберди (Рав.37).
Кўпликнинг ноль шакли асосида: Хазон бўлиб боғда
гуллар
сулибди (Алп.132). Майдон чўлда бирдай бўлиб, // Қирқ азаматлар
жўнади (О.29). Қизлар дарёдай тўлиб қолди,
нечовининг ичи куйиб
қолди (Рав.49).
Do'stlaringiz bilan baham: