Заки достонлари

Даста шахс ва предметларнинг тўдасини кўрсатиш учун 
ишлатилган. Шу билан бирга даста сўзи «взвод», «отряд» маъносида 
қўлланган: Қўшинлар келди даста-даста //Ясов тортди баланд-
пастда (Рав.91). Лашкар кетди даста-даста // Одам тўлиб баланд-
пастда (Алп.175). 
Демак, нумератив сўзлар сифатида ишлатилган отлар 
такрорланганда сон қўлланмайди, балки маънодаги умумийлик 
кўчаяди, миқдор жиҳатдан ортиқлик
88
каби қўшимча маънолар 
вужудга келади. Тўсат-тўсат, байдоқ-байдоқ сўзлари шахснинг 
тўдасини кўрсатмоқда. Бундан ташқари, лак-лак сўзи ҳам беҳисоб 
87
Ғуломов А.Ғ. Ўзбек тилида сўз ясаш йўллари ҳақида // ЎзССР ФА Тил ва адабиёт институти асарлари, -
Тошкент, 1949. – 47 б.; Дмитриев Н.К. Грамматика башкирского языка. -М.-Л., 1948.- с. 92; Ғуломов А.Ғ. Ўзбек 
тили морфологиясига кириш. -Тошкент, 1953.- 19 б.
88
Усмонов С. Морфологические особенности слова в современном узбекском языке: Автореф. дис 
…док.фил.наук.-Ташкент. -с.126. 

---

48 
миқдорни ифодалаган. Масалан: Буни кўриб Паҳлавон қайсар 
девларни олдига солиб, лак-лак лашкарини девлар орқасидан 
юргизиб, Асқар тоғини ошиб, бу ҳам эниб тушиб келди (Ой.24). 
Асосан, лак (А.i=2) қадимда юз минг миқдорни ифодалаган:...қирқ 
кундан кейин қирқ лак аскарини олиб, карнай-сурнай чалдириб бу 
ҳам жўнаб кетди (Ой.10). Бир лак дев бўлолмас сенга баробар,// 
Ғайратинг бор экан шунча синадим (Рус.427).
4. Бутуннинг, тўданинг бир қисмини кўрсатиш учун 
ишлатиладиган нумератив сўзлар: бўлак (А.i=9; Р.i=6), қисим, 
парча (А.i=3; Р.i=1), оғиз (А.i=7; Р.i=1), эн (А.i=1) каби. 
Бўлак - кишилар тўдаси ва предметларнинг қисмини кўрсатади: 
Шохсупаларнинг устида қизлар, сатта сарвинозлар, неча жоду кўзлар, 
лаблари қирмизлар, ширин шакар сўзлар, ўн бир бўлак, беш бир